470
prijzen, zuivere dranken zouden worden verkocht. Een aantal compag-
niescommanten haastten zich den aangegeven weg in te slaan en be
haalden met de oprichting dier cantines zoodanig gunstige resultaten,
dat hunne statuten of reglementen aanbevolen werden voor het heele
le^er. Doch vanwaar deze haast? Misschien omdat men er belang
bij dacht te hebben te werken in den geest der gangbare ideeën; zeer
zeker in ieder geval om tot een uitkomst te geraken, die tot nu toe
nog steeds gefaald had.
Het is misschien wel waar, dat het verlangen om geld te maken,
schuil ging achter vooropgestelde overwegingen, waaraan men zijn
volle sympathie niet kon onthouden. Het doel was in werkelijk
heid, den soldaat in de kazerne te houden, door er te
gen minimum prijzen levensbehoeften verkrijgbaar te stellen, die hij
eertijds buiten de kazerne ging zoeken: een verkoelende of verwar
mende drank naar omstandigheden, maar dan van goede kwaliteit;
bovendien om hem te gewennen aan het gemeenschapsleven en daarbij
zijn geld met overleg en zuinigheid te beheeren en eindelijk om de dooi
den verkoop verkregen overwinst aan te wenden voor verschillende
doeleinden, naar gelang van het jaargetijde of de plaatselijke gesteldheid
en waarvooi de toegestane gelden te kort schoten; in een woord tot
verbetering van het lot van den soldaat zelf.
Bij eene slechte opvatting leidt dit stelsel tot het den soldaat uit den
zakkloppen van geld, door zijn neiging tot drank te exploiteeren en
zoodoende fondsen te verkrijgen, die de staat niet toestaat, om aan de
bovengenoemde behoeften tegemoet te komen.
En toch hebben deze overwegingen het meeste geleid tot de instelling
der compagnies-cantines.
Kan deze instelling in het leven worden geroepen zonder op ernstige
bezwaren te stuiten? Wij gelooven het niet en vermeenen, dat men tot
het gewenschte resultaat ook zou kunnen geraken met meer eervolle
middelen.
Bij het nagaan der bezwaren gaan wij stilzwijgend de vraag voorbij
of men moreel, wel het recht heeft aan de cantinières haar middel van
bestaan te ontnemen. Gij hebt de persoon van X aangenomen endaar-
door verplichtingen tegenover haar aangegaan, evengoed als zij tegenover
U. Van de twee contractanten is zij de benadeelde en kan noch durft
er tegen op te komen. En toch heeft zij zich in vele gevallen gedu
rende0 een reeks van jaren verdienstelijk gemaakt tegenover het korps;
zij heeft een huishouden en nu ziet zij zich opeens uit haar betrekking
ontslagen en moet van nieuws af haar kost trachten te verdienen. Is
deze handelwijze wel eervol? 1
Wij willen niet vooruitloopen op de vraag of de oprichting der com
pagnies-cantines de gevallen van dronkenschap, heeft verminderd. Alleen
weten wij wel, dat waar vroeger de soldaat, die binnen kwam onder den
invloed van sterken drank, niet licht ontsnapte aan het waakzaam oog
van den wachtcommandant, en dus gestraft werd, thans, nu de afstand
van cantine tot chambrée maar enkele passen telt, de weg vrij is, zoo-
1) Men had beter gedaan de cantinières geleidelijk at te schatten, door de weggaande
niet te vervangen. Haar vrijwillig vertrek zou een argument zijn geweest in het voor
deel van de oprichting der compagnies-cantines.
