516
Vergnügen für alle" harder kraaide, naarmate harder geschoten werd*
Dit doet denken aan iets, dat Zola in zijn meesterwerk „La Débacle"
schetst. Eene Fransche afdeeling ligt in een bietenveld onder het Pruisi
sche granaatvuur. Een soldaat, wien het te machtig wordt, verlaat voor
een oogenblik zijne plaats, doch slaagt er niet in zich te onttrekken aan
de blikken zijner kameraden, die nu zien, hoe de door de vijandelijke
granaten opgeworpen aardkluiten tegen zijne „nudité" spatten, waardoor
de gedrukte stemming voor eene zekere vroolijkheid plaats maakt.
De gedachte, omtrokken te kunnen worden, veroorzaakt moedeloos
heid en erger. Een gewoon soldaat schrijft, hce hij deelnam aan den
aanval van het 20ste infanterieregiment op de Pruisische stormeolonnes
gedurende den strijd om de Düppelerschansen, totdat hij opmerkte,
„dasz wir auf unserm linken Fliigel umgangen warenIch ergrifï
„die Elucht nach rtickwarts alles was ich laufen konnteUit de
krijgsgeschiedenis blijkt echter duidelijk, dat eene omtrekking in die pe
riode van den slag niet geschied kan zijn en dus alleen in de verhitte
verbeelding van den schrijver bestond.
Hoe eene paniek door krachtig optreden van officieren bezworen kan
worden, leert het verhaal van een eenentwintigjarigen reserveluitenant
en student in de theologie. Gedurende het gevecht ziet hij zijne man
schappen Hoor vluchtelingen van eene andere afdeeling medegesleept;
met zijn stok slaat hij er een tegen den grond, hij trekt zijne sabel en
roept: „Der erste von der zweiten Kompagnie, der ohne Befehl zuriick-
„geht, wird niedergehauenDe uitwerking bleef niet uit; de man
schappen hielden stand en de crisis was overwonnen. Dit voorval is
daarom zoo interessant, omdat de briefschrijver bekent, zich eenige oogen-
blikken te voren volstrekt niet op zijn gemak gevoeld te hebben.
Een gewoon soldaat verhaalt, hoe gedurende den strijd op Alsen de
brigadecommandant eenige opwekkende woorden tot zijn regiment richtte.
Zulke woorden, zegt hij, op vriendelijken toon gesproken, hebben altijd
groote uitwerking, maar, laat hij onmiddellijk alles behalve vleiend er
op volgen, „die soldaten hören sie (nl. die opwekkende woorden) nur
in einer Schlacht; sonst setzt es nur Scheltworte und PrügelTref
fend is hetgeen dezelfde briefschrijver mededeelt over zijn algemeen ge-
achten pelotonscommandant.
„Was ist der Held ohne Essen und Trinken," merkt een onderofficier
der cavalerie op, wien na tal van vermoeienissen en ontberingen einde
lijk weer eens een goede maaltijd ten deel valt. Hij gevoelt zich daarna
sterk genoeg, om „los zugehen auf ich weisz nicht was De voeding
speelt eene groote rol, dat blijkt uit nagenoeg alle brieven, waardoor
wederom Napoleon's gezegde, dat de weg naar het hart van den sol
daat door zijne maag leidt, bevestigd wordt.
Zoo bevat het boek nog tal van andere uitingen waaronder ook van
vroolijken aard welke, zoo onder den onmiddellijken indruk van de
gebeurtenissen geschreven, een goeden kijk op den gemoedstoestand van
militairen en van niet-militairen geven. Bv. overdreven zelfvertrouwen
en geringschatting van den vijand in het begin, het vast rekenen op
hulp van machtige bondgenooten. De verliezen van den vijand zijn al
tijd veel grooter dan aan eigen zijde. Ieder militair wordt plotseling
op het gebied der oorlogvoering een deskundige, dien elk burger met
ontzag beschouwt. Zoo vraagt een meubelmaker aan een onderofficier,
