877
len. Maar ondanks dit alles werd de onwankelbare moed en
vasthoudenheid der Romeinen niet geschokt; na zeventien jaren
oorlog voeren was ondanks de reeks hunner schitterende over
winningen de wilskracht der Carthagers gebroken en trad
Rome nog zegevierend uit den strijd te voorschijn 1).
De Grieken en Romeinen werden niet eerder door de zooveel
lager staande Barbaren overwonnen dan nadat hun nationaal
bewustzijn tot verval gekomen was en het volk het gevoel
van vaderlandsliefde verloren had.
Aan een volk, dat reeds in de school en in het gezin eigen
waarde en vaderlandsliefde geleerd heeft, dat niet alom als
axioma heeft hooren verkondigen, dat het vaderland töch niet
verdedigbaar is en dat alle opofferingen in geld en persoonlijke
diensten nutteloos zijn, kan ook in de kazerne een hoog idee
van het Volk in Waffen worden bijgebracht. Soldaten uit zulk
een volk voortgekomen, zullen ook gemakkelijker en spoediger
de waarheid begrijpen, de overtuiging bij zich post doen vatten,
dat in den oorlog die partij overwint, die het langst zelfver
trouwen en moed behoudt.
Vooral de groote hoop in het leger moet een blind en ge
rechtvaardigdvertrouwen hebben op eigen kracht; zooals C.
von B. K. 2) zegt: „Aber für ein Heer als solches taugt so recht
der blinde Glauben an den eigenen Wert".
Zoo bedenkelijk het is voor den leider, eigen kunnen en kennen
te overschatten, zoo gewenscht is het mits zonder overdrij
ving en mits gegrond ook op werkelijke waarde voor het
leger. Als zulk een leger zich sterker en beter meenten gevoelt
dan zijn tegenstander, dan zal het dat in 't gevecht ook zijn.
Het kan geen kwaad, het is eerder gewenscht dat de soldaat
denkt dat hij de beste soldaat ter wereld is.
Om dat gevoel in het leger te kweeken en te onderhouden
heeft het een krachtig hulpmiddel in de traditie. Het Neder-
landsche volk komt niet gemakkelijk in geestdrift, de vrees van
zich „aan te stellen" smoort veel edele opwellingen, wij houden
niet van groote woorden en vurige redevoeringen. Maar niet-
1) Masloff, Notions préliminaires de la taetique comme science.
2) Zur psychologie des grossen Kriegel.
