691
Als bijzonderen vorm van dit verschijnsel kan nog genoemd
worden de moreele besmetting x).
Duidelijk wordt het karakter der menigte en haar handelingen
beschreven in een werk van Guy de Maupassant, Sur l'eau 2),
waaruit hier enkele regels mogen volgen:
In plaats van zooals vroeger aan te nemen, dat de psyche
eener massa de som of het gemiddelde van die der samenstel
lende deelen zou zijn, wordt thans eerder aangenomen dat zij
daar ver beneden staat.
De Italiaansche wijsgeer Aristide Gabelli zegt:
«Waarom komt een menigte spontaan tot daden, welke geen enkel harer sa
menstellende eenheden zou hebben verricht? Waarom kent een menigte on-
»weerstaanbare aandriften, woeste verlangens, onbekookte, door niets te stuiten
«vervoeringen en waarom begaat zij, meegesleurd door die vervoeringen daden,
»die door geen der enkelingen, welke haar vormen, zouden worden gepleegd?
Een onbekende stoot een kreet uit en onmiddellijk maakt een soort van waan-
»zin zich meester van hen allen; en allen, in éénzelfde aandrift, waartegen nie
mand verzet beproeft, meegesleept door éénzelfde gedachte, die in een oogwenk
«zich nestelt in ieders brein, niettegenstaande het verschil in stand, meeningen,
«zeden en geloofsovertuigingen, werpen zij zich op één man, vermoorden hem,
«verdrinken hem, zonder reden, bijna zonder voorwendsel, terwijl ieder hunner
«indien hij alleen ware geweest, zich beijverd zou hebben om met eigen levens-
«gevaar dengene te redden, dien hij thans vermoordt.
«En 's avonds, wanneer ieder in zijn eigen woning is teruggekeerd, zal hij
«zich afvragen, welke woede of welke waanzin hem heeft aangegrepen en neer-
«gesmakt ver buiten de grenzen van zijn aard en karakterhoe het mogelijk
«was, dat hij aan dien woesten drang heeft kunnen toegeven?
Het antwoord luidtomdat hij opgehouden had een menscli te zijn en een on-
«derdeel geworden was eener menigte. Zijn persoonlijke wil was ineengevloeid
met den gemeenschappelijken wil, zooals een waterdruppeltje samenvloeit met
«den stroom.
«Zijn persoonlijkheid was verdwenen om een uiterst klein deeltje te gaan
«vormen van een groote, wondere persoonlijkheid, die der menigte.
«De paniek, die een leger bevangen kan, de stormachtige overtuigingen, die
«een heel volk kunnen meesleepen, de waanzin van den doodendans, zijn het
«geen treffende voorbeelden van ditzelfde verschijnsel?"
»De krachten van vele menschen vereenigd leveren het verschil tussclien, niet
»de som van, de krachten op van elk hunner afzonderlijk" 3).
1) Campeano.
2) Zie Scipio Sigliele. De menigte als misdadigster.
3) Deze uitspraak kan noch mag natuurlek in letterlijken zin opgevat worden; het
verschil tusschen meer dan twee grootheden bestaat niet; zij is echter slechts bedoeld
als kenschetsing van den invloed van 't aantal op de psyche eener menigte en als tegen
stelling op de uitspraken der oude school.
