- 722
Indië zijn systeem nader toe te lichten en zelfs te verdedigen
daar een verlofganger echter meestal door tal van omstandig
heden slechts bij benadering het tijdstip van terugkeer in zijn
werkkring kan schatten, hoop ik, dat hij het mij niet ten kwade
zal duiden, indien ik reeds nu eene gelegenheid benut om
enkele beschouwingen en vragen te uiten naar aanleiding van
zijn opstel.
Met zijn systeem ben ik het niet eens, dit behoef ik niet te
herhalen, doch het is hier slechts de questie van „meerdere
wegen".
Zijne denkbeelden, verder uitgewerkt en waar noodig gewij
zigd, kunnen ons brengen waar wij verlangen te zijn.
Dat is niet op een terrein, waar de hindernissen, welke moeten
worden overwonnen, op verkeerde plaatsen zijn opgesteld en
bestaan uit klein-burgerlijke bekrompenheden met als laatste
hindernis een bureaucratische bullfinch waarachter een natte
sloot, maar wel op een baan, waarop een normaal aangelegd
mensch, die naar beste weten in gang is, met vertrouwen kan
zeggen: „dat komt wel terecht" (zie blz. 497).
De beschouwingen, welke ik gaarne wenschte te geven, mo
gen hieronder een plaats vinden.
Vooreerst gelden deze eenige gedachten, voorkomende op de
blz. 490 en 491. Zeer zeker is er geen sprake meer van een
billijken maatstaf, wanneer de beoordeelaar niet hoog genoeg
staat om van het beoordeelingsvraagstuk een gewetenszaak te
kunnen maken. Ik voor mij acht echter de mogelijkheid om
in de toekomst het daarheen te leiden, niet uitgesloten.
Door meer aandacht te besteden aan de karaktervorming dei-
jonge officieren en der aanstaande officieren zoude reeds een
groote stap in de gewilde richting kunnen worden gedaan.
En komen er enkele gevallen voor, waarin karakters, die
noodzakelijk moeten worden afgebogen, niet voor vervorming
vatbaar zijn, dan geeft eene gedetailleerde, menschkundige be
oordeeling het ons in de hand dengenen, die door de natuur
daarmede bedeeld zijn, de gelegenheid te benemen om ooit tot
het beoordeelen van anderen te worden aangewezen.
Ik beschouw dan ook de noodzakelijkheid, om ieder opvol-
