zal uit den aard der zaak slechts zeer langzaam gaan, zoodat
er ten slotte groote kapitalen in de doode hand zullen berus
ten iets, wat voor Rijks-middelen niet oirbaar is. Hier zal
dus het particuliere initiatief moeten ingrijpen. Ter ver
wezenlijking van bovenstaande denkbeelden is het dus in de
allereerste plaats noodig, dat Regeering en particulieren zonder
eenig winstbejag de handen ineen slaan en een groot kapi
taal bijeen brengen. Het van Heutsz-fonds, waarvan tot dus
ver weinig uitkomsten werden gezien, zou misschien de eerste
steen kunnen vormen, waarop het gansche gebouw van dezen
daadwerkelijken soldatensteun kon rusten. Geen beter en
eervoller hulde aan den naam van onzen grootsten leger
aanvoerder
In geenen deele wil ik het bovenstaande doen doorgaan
voor onfeilbaar, en zeer goed zie ik de gevaarlijke klippen, waar
op dit pas van stapel geloopen scheepje kan komen te stranden.
Een der grootste gevaren zal wel de paupersquaestie zijn,
welke echter bij richtige toepassing zeer wel vermeden kan
worden; in zooverre, dat in géén geval het eerste geslacht
van werklieden armlastig behoeft te worden. Doch wat zal
er dan, bij de tegenwoordig nog in Indië heerschende toestan
den, gebeuren? De nu reeds in Indië gevestigde gepaspor-
teerden doen vreezen, dat het meerendeel der gekweekte
werklieden een huishouden met eene inlandsche vrouw zal
opzetten, en de kinderen zullen dan werkelijk een grooten
aanwas van paupers kunnen vormen, indien voor hen geen
uitweg wordt gevonden.
Toch is in werkelijkheid het gevaar voor die bovenmatige
toeloop van paupers niet zóó dreigend. Het meerendeel der
Europeanen, die hunne vijftien dienstjaren achter den rug
hebben, houdt er reeds in de kazerne eene concubine op na,
die hen daar ook wel de vadervreugde heeft doen smaken.
Zeer dikwijls zal de gepasporteerde dus reeds een huisgezin
hebben, en de aanwas van paupers, ontstaan door het ver
wekken van kinderen na die vijftien dienstjaren, zal allicht
opgeheven worden door het verminderen van het aantal
gevallen, waarin vaderlief naar Europa terugkeert, en zijne
kinderen de kampong instuurt of naar Pa van der Steur,
INDISCH MILITAIR TIJDSCHRIFT
459