Voorstellingsassociatie.
De door het optreden van zekere prikkels ontstane gewaar
wordingen en voorstellingen kunnen andere voorstellingen
verlevendigen. Toch zullen onder de vele voorstellingen slechts
die verlevendigd worden, welke door overeenkomstige prik
kels ontstonden, m. a. w. op de gewaarwordingen volgt eene
voorstelling, die met vroegere voorstellingen geheel of ge
deeltelijk overeenkomt. Dit verschijnsel wordt verklaard door
dat bij het optreden van overeenkomstige prikkels steeds
dezelfde banen gevolgd worden, waardoor deze voor de
voortplanting als 't ware meer geschikt worden. Bij de
voorstellingsassociatie speelt de factor gelijktijdig echter
een minstens even groote rol, hetgeen uit het volgende
voorbeeld blijken moge. Bij het zien van een wolk wordt de
voorstelling regen, door deze de voorstelling nat worden, en
door deze wederom de voorstelling parapluie opsteken verle
vendigd. Deze voorstellingen zijn vaak tegelijkertijd opgetreden,
waardoor de tusschen die herinneringscellen gelegen banen
voor het overbrengen dier prikkels buitengewoon geschikt
zijn geworden. Prikkeling van een dier cellen deelt zich daar
om terstond aan de andere cellen mee. Zelfs bij voorstellingen,
die overeenkomst met elkaar hebben, geschiedt het associee-
ren volgens de wet der gelijktijdigheid.
Door overeenkomst hebben twee samengestelde voorstel
lingen allicht één enkelvoudige voorstelling gemeen, die
vaak tegelijkertijd werd verlevendigd, wat ten gevolge heeft
dat alle enkelvoudige voorstellingen worden verlevendigd,
waaruit de overeenkomstige samengestelde voorstelling is
opgebouwd, zoodat deze laatste in haar geheel ook verleven
digd wordt.
Nog zij vermeld, dat gelijktijdigheid niet in haar absolute
beteekenis moet worden opgevat; onmiddellijk op elkaar
volgen is een soort van gelijktijdigheid (o.a. het achter
uitbrengen van den trekker onmiddellijk nadat het geweer
tegen den schouder is geplaatst.)
Zekere voorstelling behoeft echter niet steeds eene andere
als haar schaduw te volgenwijl meerdere voorstellingen in
den loop der tijden bij eene zelfde voorstelling werden ver-
INDISCH MILITAIR TIJDSCHRIFT
573
