enz.), bijzondere bewegingen of een terughouden van bewe
gingen (van onderscheiden organen en deelen van het lichaam
b. v. bij angst, toorn enz.), eene bijzondere openbaring aan
het bewustzijn (als aangenaam, onaangenaam of gemengd
gevoel).
De emoties zijn aldus georganiseerde uitingen van het ge
voelsleven, reacties van het individu op alles wat zijn lijfs
behoud in gevaar brengt of zijne verbetering beoogt.
In tegenstelling met de intell. verschijnselen, die een afzon
derlijk orgaan hebben, geschikt voor eene bijzondere wer
king met betrekking tot de buitenwereld (oogen, neus enz.),
hebben de emoties alle eenzelfde onsamenhangend, verspreid
liggend orgaan, wiens elementen op eene andere wijze sa
mengevoegd, eene andere emotie kan doen optreden. De wijze
waarop het gevoel zich manifesteert hangt daarom vooral af
van den ph. toestand van het individu.
Eene emotie laat zich in de volgende factoren verdeelen:
le. een intell. toestand als uitgangspunt (gewaarwording,
voorstelling, idee);
2e. organische en bewegingsverschijnselen;
3e. het bewustzijn der ad. 2e genoemde verschijnselen,
hetwelk zich als een aangenaam, onaangenaam of gemengd
gevoel openbaart.
De ad. le genoemde factor kan ontbreken. Er zijnemoties
die geen intellectueel uitgangspunt hebben (wijn maakt vroolijk,
alkohol geeft moed).
Door vrijwillig de bijzondere manifestatie van zeker emotie
op te wekken, kunnen we die emotie zelf in 't leven roepen
(door lang in eene droefgeestige stemming te blijven, onstaat
droefheid; door zich bij een vroolijk gezelschap aan te sluiten,
vroolijkheid). Aangezien echter de meeste organische verschijn
selen niet willekeurig door den wil kunnen worden opge
wekt, is zulks slechts in enkele gevallen te bewijzen. Dat de
manifestatie eener emotie in sommige gevallen, instede van
haar te vergrooten, haar integendeel doet verdwijnen is een
gevolg van vermoeidheid der zenuwcentra (bij langdurig hui
len verdwijnt net verdriet enz).
Uit het voorgaande volgt, dat de emotie niets anders is
1056
INDISCH MILITAIR TIJDSCHRIFT
