Enkele aanteekeningen over den Topograph, enz [Oct. 1912.
Toen bleek dat de opnemingen niet die graad van nauw
keurigheid bezaten om den grondslag te kunnen vormen
voor eene behoorlijke kaart der geheele monarchie, gaf Keizer
Frans II opdracht tot eene algeheele nieuwe opneming, waar
aan uitgezochte officieren van den Generalen Staf zouden deel
nemen en welke in 1807 een aanvang nam. Het geraam
te der kaart (wegen- en rivierenstelsel, grenzen van bewoonde
oorden, bosschen, enz.) werd in het terrein bewerkt met de
„Messtisch" onder benutting van de gegevens eener reeds
uitgevoerde triangulatie of, in streken, waar de kadastrale
opneming reeds was beëindigd, van de kadastrale kaarten op
verkleinde schaal overgenomen.
Voor de terrein voorstelling vond de methode Lehmann toe
passing tot 1860 bepaalden de hoogtegegevens zich tot die der
driehoekspunten, later werd echter aan het verticaal verband
de noodige aandacht geschonken.
Gedurende deze zoogenaamde Francisceische Epoche werd
een eind gemaakt aan het dienstgeheim 2) der kaarten. Graaf
Radetzky, Chef van den Generalen Staf, gaf den stoot hier
toe. De kaarten werden gereproduceerd op 1 144000, bij
welke schaal „noch alle Orte und Einzelgebaude, die Haupt-
partien der Gebirge und andere Situationen ersichtlich ge-
macht werden können, ohne dass die Karte zu voluminös ist."
1017
1) In Band I der «Mittheilungen" wordt aangeteekend
»Diese sogenannten Josephinisclien Aufnahmen sind zwar keine Schönzeieh-
,.nungen, entsprechen aber in der Auffasungder Terrainverhaltnisse vollkommen
„den neueren Ansichten und geben die Trennungen und den Zug der Massen
„mit den Klussthalern und die Durchbriichen u s. w. ganz naturgetreu
„Das Hauptgebrechen dieser alteren Aufnahmen war nur der verkelirte
„Vorgang, dass man namlich stückweise aus dem Kleinen in das Grosse,
„ohneZugrundelegung eines allgemeines Netzes arbeitete Die nachteiligen Folgen
„hievon zeigten sich bald, denn als man im Jahre 1792 den Versuch machen
„wollte, aus sammtlichen Provincialkarten ein Gesammtbild der österreichi-
„sehen Monarchie zusammenzusteilen, waren die Grenztheile der Liinder so
„verzerrt, dass der Zusammenstosz der Blatter giinzlich unmöglich wurde."-
2) Niet alleen in Oostenrijk-Hongarije, maar ook in andere staten werden de
kaarten geheim gehouden Frederik de Groote had zelfs het kaartenarchief
naar zijn paleis te Potsdam laten overbrengen om het zelf te kunnen bewaken.
(B. Schulze, »Das militarisehe Aufnebmen.)