Concubinaat ofhuwelijk? [Sept. 1414.
het „vermenigvuldigt u" en mag men dus de leer van Malthus zeker
niet om een bescheiden hoekje naar voren schuiven.
En schrijver dezes kent uit eigen aanschouwing den triestigen
toestand, waarin het gezin van een fatsoenlijk onderofficier met eeni-
ge kinderen moet verkeeren. En het is de vraag of de leer van de
menscheüjke ethiek toestaat om menschen, feitelijk tegen hun zin
enmet voorbedachten rade een zwaar woord, doch er is geen
lichter tot een dergelijk ellendig, en dus tenslotte feitelijk ook
immoreel huwelijksleven te dwingen. Want men stelt immers de on
derofficieren voor de keus óf huwen óf... ja, nogmaals óf! Op dit
„of" wou ik het zwaartepunt leggen, doch eerst nog iets anders.
Principieel en tegenover ideëele, althans eenigszins zuivere omstan
digheden, verdient het huwen voor de onderofficieren aanbeveling en
aanmoediging.
Doch voor en aleer men hen dwingt tot huwen öfmaar dat
komt straks and is another story—dient men eerst omstandigheden
te scheppen, die het huwen tot een goede mogelijkheid maken.
Het is hier weer de groote kwestie om van onderen af en niet
van boven af met de bouwerij te beginnen. Schep eerst zuivere,
behoorlijke en goede toestanden, effen den weg en dan, als die
weg geheel gereed en behoorlijk begaanbaar is, bouw dan des
noods aan het eindpunt een bedehuis of een hulpbureau van den
burgerlijken stand en smeedt de lichte banden, die zoo dikwijls
ketenen blijken.
Ik wil hier bovendien niet in een beschouwing treden of een
gehuwde onderofficiersstand voor ons leger als zoodanig, voor den
dienst in het algemeen, voor het eventueele werk op de buitenbe
zittingen enz. tenslotte wenschelijk is dit punt houdt met het princi-
pieele van de zaak geen verband. Maar ik wil wel de aandacht
vestigen op het feit, dat een onderofficier, die in de tegenwoordige
omstandigheden huwt of reeds gehuwd is, en die een gezin krijgt,
noodzakelijk door z'n weinig aantrekkelijke levensomstandigheden
ontevreden zal worden dus z'n dienst minder naar wensch en
behooren zal verrichten, althans niet met ambitie ende eerste,
beste gelegenheid om een burgerbetrekking te krijgen met beide
857
