achter de Tjitaroem. Als later een groot deel der brigade is aange
komen, kan men zoo noodig over de rivier een of meer hulpver-
bandplaatsen oprichten en dan de bestaande hulpverbandplaats in
een hoofdverbandplaats veranderen.
Nu ik op de verbandplaatsen gekomen ben, zij het mij vergund,
daaromtrent nog een enkel woord te zeggen.
Bij het uitwerken van de vorengenoemde veronderstelling heeft
een der heeren (als detachementscommandant) ook eene verzamel
plaats van gewonden op het slagveld aangewezen. Deze worden
echter niet aangewezen, maar vormen zich vanzelf. Mirdacz zegt
daarover, sprekende over de bestorming van den Shipkapas; „Deze
verzamelplaatsen ontstonden vanzelf, bij de batterijen, in grachten,
bij de munitiereserve en op andere minder gevaarlijke punten. Vol
gens onze reglementen (gevechtshandleiding) is het de Chef v/d
geneeskundige sectie, die deze plaatsen aanwijst. De geneesheer
kan daar niet veel meer hulp verleenen, dan een goedgeschoolde
ziekenverpleger kan doen. De militairartsen zijn daar echter noodig
als steun voor het moreel van den troep en om te zorgen, dat zieken
verplegers en dragers behoorlijk hun plicht doen.
Wat de hoofdverbandplaatsen betreft', met het oprichten daarvan
is geen haast, daar deze dikwijls eerst op het eind van- of na het
gevecht in werking komen. Bovendien moeten ze op vrij grooten afstand
worden opgericht. Meer hoofdbreken kosten echter de hulpverband-
plaatsen. Aan welke eischen die moeten voldoen, blijkt in het alge
meen uit de voorschriften. Met enkele dingen heeft men daarin niet
voldoende rekening gehouden. Zoo bv. niet met het aantal dragers,
leder man kan in zeker tijd slechts een bepaalden afstand afleggen,
waarbij ook met het rusten en den aard van het terrein rekening
moet worden gehouden. Men kan ongeveer berekenen welke de
maximum af te leggen afstand is, gedurende den duur van het
gevecht en in verband met het aantal te verwachten gewonden
ongeveer het aantal dragers bepalen. Maar ook zonder berekening
is een ding zeker, dat men met weinig gewondendragers de hulp
verbandplaats dichter achter de vuurlinie dient te brengen dan
wanneer het aantal dragers groot is. Want afgezien van de wen-
schelijkheid om spoedig hulp te kunnen verkenen, is het ook met
het oog op het moreel van den troep noodzakelijk, dat de gewon
den zoo spoedig mogelijk uit het gezicht van de strijdenden worden
1099
DE'GENEESKUNDIGE DIENST TE VELDE. [Dec. 1914.
