Terrein voorstellino or kaarten.
[juli ïyiö.
vergroot, vlakten verkleind worden, pleit daarvoor, doch in tegeè
stelling met den vorm der aarde werkt echter in de natuur de ver
ticale vorm der bergen beter op de zintuigen in en bestaat er dus
daarom geen reden die overdreven voor te stellen.
Voor een duidelijk begrip van den algemeenen vorm van het ter
rein is het doelmatig zich een denkbeeld te vormen omtrent den
loop van de hoofdlijnen, te onderscheiden in de lijnen van de grootste
hoogte en in de lijnen van de grootste diepte. Reeds de wijze, waar
op de terreinvormen zich hebben ontwikkeld, wijst op de groote
beteekenis van die hoofdlijnen.
Over het algemeen genomen is de tegenwoordige gedaante van
de aarde ontstaan door twee krachten, n.l. de van binnen naar buiten
werkende (endogene) vulkanische krachten en de werking van het
water exogene krachten.)
Door de vulkanische werkzaamheid der aarde werden in hoofd
trekken de vorm, gesteldheid en richting van de groote verheffin
gen bepaald, deze vormen het beenderenstelsel van de uitwendige
gedaante van het aardoppervlak, al hebben zij dan in den loop der
tijden, in uiterlijken vorm, veranderingen van den grootsten omvang
ondergaan. Deze veranderingen moeten o.m. worden toegeschreven
aan de inwerking van lucht en water op het blootliggend gesteente
of in het kort uitgedrukt, aan de verweering De oorspronkelijk
hoekige en ruwe rotsen verloren hierdoor langzamerhand hare kan
tige, harde vormen, rondden zich af of werden bedekt met eene uit-
1) Men onderscheidt physische, chemische en organische verweeringsvef-
schijnselen, die echter in het algemeen zoo samenhangend optreden, dat
het moeielijk is de verschillende processen te scheiden en nauwkeurig
elks aandeel in de werkzaamheid te bepalen.
De leer van de vormen der aardoppervlakte, degeomorfologie of kortweg
morfologie, is als wetenschap op zich zelf eerst een zestig jaar oud.
Zij werd gegrond, toen men begon in te zien, van welke buitengewone
beteekenis de werkzaamheid van het stroomende water voor de vorming
van het uiterlijk beeld van onzen aardbol is. Enkele natuurvorschers, die
hun tijd vooruit waren, uitgezonderd, schreef men tot het midden der
vorige eeuw het ontstaan der uiterlijke gedaante van het aardoppervlak
toe of aan plutonische of aan neptunische krachten (katastrophetheorie).
Bij de verheffing der gebergten waren door losschuiving de dalen ont=
703
