De afvoer van de gewonden vormt slechts de slotscène van het
bedrijf. Hoofdzaak is, dat de gewonden van het slagveld worden
opgehaald, naar de verbandplaatsen worden gebracht en daar tot
verder transport worden gereed gemaakt.
Hierop volgt hun evacuatie naar de etappehoofdpost (spoorweg
eindstation).
Zoolang nu op het traject van de operatiebasis tot dit punt geen
etappepost behoeft te worden ingeschoven, mag op grond van de
getroffen maatregelen worden aangenomen, dat de Geneeskundige
Dienst bij het leger te velde, in zich zelf de krachten herbergt om
het gewondentransport te beheerschen.
Zoodra evenwel een etappepost zal moeten worden ingericht, zal
als regel een beroep moeten worden gedaan op den gewestelijken
dienst en zullen krachten uit den rug van het leger te hulp moeten
worden gezonden.
Zoolang echter geen treffen heeft plaats gehad, zal voor den ge
wonen evacuatiedienst met zeer weinig personeel kunnen worden
volstaan. Een officier van gezondheid met enkele ziekenverplegers
en een paar ziekendragers mogen daarvoor voldoende worden ge
acht. Geheel anders wordt dit, wanneer massa-evacuatie (na een
veldslag) kan worden verwacht. In dergelijke gevallen toch dient
op een onderdak en verpleging - zij het dan ook slechts voor één
nacht-te worden gerekend, terwijl bovendien voor velen geneeskun
dige verzorging een dringende behoefte zal zijn. Hierin zal de
Geneeskundige Dienst bij een strijdend leger (zonder zich zelf de
handen te veel te binden) niet kunnen voorzien, tenzij defor
matie zoodanig is, dat ten allen tijde bedoelde krachten beschik
baar kunnen worden gehouden. Hierdoor zou, waar deze massa
evacuatie slechts facultatief zal geschieden, vrij veel personeel voor
het grootste gedeelte van den tijd nutteloos worden gebonden, ter
wijl het bij de voorbereidingen in het centrale punt misschien ui
terst gewichtige diensten zou kunnen bewijzen. Daarom dient het
eerst tegen den tijd, dat een treffen op handen is, naar de etappe
posten) te worden gezonden, om met het laatste gewondentrans
port huistoe te keeren, tenminste, wanneer niet al dadelijk meerdere
ontmoetingen op groote schaal zijn te wachten.
Dit alles neemt echter niet weg, dat het personeel op een gegeven
oogenblijk beschikbaar moet zijn, zoodat dit voor het beoogde doel
tijdig moet worden georganiseerd, wat uiteraard tot het werk van
den gewestelijken dienstchef moet worden gerekend.
Afhankelijk nu van de omstandigheid, dat het transport niet per
258
