klein zijn? Maar ook hier bestaan toch aanwijzigingen, dat binnen
niet al te langen tijd het divisieverband zal worden ingevoerd, ter
wijl ook de lengte, die eene brigade op marsch langs den weg in
neemt, niet kan worden weggevlakt. Of is het, omdat hier, zooals
wel overal elders, de chefartsen niet meer bij de staven zijn inge
deeld en dus de commandanten mogelijk hun eigen „Sanitatsre-
ferenten" zijn Zeker heeft de te late aankomst op het gevechtsveld van
den geneeskundigen dienst geen invloed op het gevecht zelf, afge
zien van den moreelen steun, dien de aanwezigheid van dezen dienst
aan den troep kan verleenen, terwijl het niet op tijd verschijnen van
een bataljon of eene batterij den doorslag ten nadeele kan geven.
Maar de oorlogen van den laatsten tijd bewijzen, dat de einduitslag
meestal niet wordt verkregen door een enkelen veldslag, maar dat
het len slotte op uithoudingsvermogen aankomt. Dat de Centralen
den tegenwoordigen oorlog zoo lang hebben volgehouden, ligt m.i.
vooral aan dit uithoudingsvermogen, waaraan de geneeskundige
dienst een groot aandeel heeft gehad en dat genoemde Combinatie
met veel minder troepen dan de tegenpartij zoo'n schitterend
militair succès heeft gehad, ligt voor een groot gedeelte daaraan,
dat men van den aanvang af zulk een groot aantal gewonden in de
gelederen heeft kunnen terug voeren. Alléén door uitstekende chirur
gen en medici achter het front bereikt men zulke resultaten niet, doch
tevens door de kunst de gewonden zoo spoedig mogelijk naar de
plaatsen te brengen, waar hen de noodige hulp kan worden ver
leend, omdat andets die hulp in vele gevallen te laat komt. (Ik
bedoel, van een zuiver militair standpunt beschouwd, dat dan die
gewonden, veelal voor den dienst verloren zijn gegaan). En om de
ze kunst, met zijne dikwerf zoo moeilijke problemen naar behoo-
ren te kunnen beoefenen is grondige studie en routine in vredestijd
eene vereischte. Wat de kennis van afstanden betreft, deed zich juist
in de laatste dagen voor mij een leerzaam geval voor. Ik had mijne
leerlingen op de kaart de breedte laten uitzetten van een en meer
bataljons en brigades bij den aanval en in de verdediging (R I. II),
waaruit bleek, dat één hulpverbpl. per brigade en één hoofdverbpl.
per 2 a 3 brigades vermoedelijk voldoende zouden zijn. Tegelijkertijd
werd mijne meening gevraagd betreffende den geneeskundigen dienst
voor eene oefening op de kaart, waaraan een mijner leerlingen deelnam
en waarbij verondersteld was, dat een bataljon een dekkingsge
vecht leverde. Frontbreedte op de kaart uitgemeten 3000 M. Dat is
iets dan anders de 300 M. in een normaal te verdedigen stelling.
Gelooft u niet, dat dit verschil in frontbreedte van groote beteekenis
353
