te zijn) en naar de veldhospitalen kan worden verschoven. In dit
inzicht word ik versterkt door hetgeen de Oberstabsarzt prof. Dr,
A. Schoenwerth in het Taschenbuch des Feldarztes I Theil, Kriegs-
chirurgie, 4e Auflage opgemaakt te Péronne Februari 1915, dus riet
al te lang, nadat aan het westelijk front de bewegingsoorlog in een
stellingskrijg was overgegaan, mededeelt. Hij geeft op, wat in den
regel met de gewonden achtereenvolgens op de Truppenverband-
platz (Duitsch woord, in Oostenrijk spreekt men van Hilfsplatz of
Hilfsstelle, dit laatste een overgangsvorm van gewondennest tot
hulpverbandplaats), op den Hauptverbandplatz en in het Feldlazarett
moet gebeuren.
In het kort zal ik overnemen, hetgeen hij wenscht, dat op de
(hoofd)verbandplaats moet geschieden. Schadel: Behandlung auf
dem H. V. Pi. Verbandwechsel, wenn möglich für das Feldlazarett zu
sparen, Gesicht (kaakwonden) H. V. PI. und F. L. nur Durchgangs-
stationen; möglichst anzustreben ein sofortiger Transport in stabile
Lazarette behufs spezialdrtzlicher Behandlung, Hals: H. V. PI. nur
Durchgangsstation. Achtung auf Blutung und Dyspnoe, Brust: H. V.
PI. meist nur Durchgangsstation. Labung der Verletzten, Korrektur
der Verbande. Bauchhöble: H. V. PI. Bei Einklemmung prolabierter
Darmteile Erweiterung der Wunde, Lösung der Incarzeration und
Versorgung des Darmes, je nach dem Befunde. Schlusz der Bauch-
wunde mit Tampomde, Schuszverletzungen der Knochen und Ge-
lenke: H.V.P1. Kontrolle der Verbande; Achtung auf Nachtlalirungen;
bei schweren Verletzungen ev. Amputation. Dit heb ik niet neer
geschreven, omdat ik het bij ons zoo voorgeschreven zou wenschen
De hemel beware mij! Geen geregiementeer, waardoor het gezond
verstand aan banden wordt gelegd. Ik wilde alleen maar laten
zien, dat het met de werkzaamheden op de hoofdverbandplaats wel
los zal loopen. In de op 6 en 7 Februari 1916 gehoudene wissen-
schaftliche Sitzung der Militararzte der Armee Erzherzog Josef Fer
dinand, zeide General Oberarzt Geheimrat Dr.Mueller: „lm Feide
musz man sich öfter nach den lokalen Verhaitnissen, als nach der
Indication des Einzelfalles richten. Wo man annaherend sich so
wie in Frieden einrichten kann, hat man auch nach den in der
Friedenspraxis geitenden Indicationen vorzugehen. Andernfalls ist
dem Verwundeten besser gedient, wenn man ihn nicht anrührt,
sondern möglichst rasch abschiebt". Waar wij slechts over een
klein getal chirurgen hebben te beschikken, is het aangewezen, voor
al wanneer een voldoend aantal auto's beschikbaar is, om de ge
wonden zoo snel mogelijk achterwaarts te vervoeren. De hoofd-
499
