„der legergroepen, is hun aantal percentsgewijze zeer groot. Daar
naast moest in de rijen der hooge aanvoeders op vele plaatsen ik
„behoef U slechts het Belgische en het Fransche leger te herinneren—
„een ware opruiming worden gehouden, die den gemiddelden leef
tijd plotseling met niet minder dan tien jaar zou hebben verlaagd.
„Welk een verantwoording, heb ik dikwijls gedacht bij het waar
nemen van dit verschijnsel, waartoe ik ook reeds vroeger door
„krijgsgeschiedkundige studiën zoo herhaaldelijk in de gelegenheid
„was, rust er niet op het legerbestuur bij het toelaten van officie-
„ren in de hoogere rangen. Hoevele bezwaren worden daarbij
„niet onmoet, die een juiste keuze dikwerf bemoeilijken, soms on
mogelijk maken. De oorlog laten wij echter dit toch voor oogen
„houden spot met wetten en bepalingen, met kameraadschappe-
„lijken zin, met menschelijkheidsoverwegingen. Hij is kortweg on-
„menschelijk, verscheurt de dierbaarste traditiën en gevoelens, erkent
„geen bij-oogmerken, ontmaskert onkunde en onwetendheid, ontziet
„geen rang of stand, oordeelt zonder aanzien des persoons. Hij houdt
„de weegschaal van het lot der volkeren en vraagt zoowel in de
„massa als in het individu naar een overmaat van kennis, van kun-
„nen, van geestdrift en veerkracht.
vt. H. de voorzitter. Ik vind den oorlog een hoogst indiscip-
„linair verschijnsel."
En elders heet het:
„Nachhohlen lasst sich im Kriege die Denkarbeit nicht, die im
„Frieden versaumt wurde."
„Ik zou natuurlijk niet gaarne beweren, dat deze woorden van
„Bernhardi ook op Joffre van toepassing zijn geweest. De Russi
sche generaals gaan hier echter niet vrij uit.
„Immers als de Commandanten der Russische legergroepen zich
„door nauwgezette studie een eigen oordeel hadden gevormd over
„geestrijken arbeid als Schlieffen's Cannae en Bernhardi's mees
terwerk, dan zouden zij domooren hebben moeten zijn, als ook dan
„nog het net niet zou gezien zijn dat Hindenburg zoo herhaaldelijk
„heeft uitgeworpen De nederlagen bij Tannenberg en bij Augustowo,
„het effect der verrassende flankaanvallen in Polen schijnen het
„gevolg van de wijze, waarop onwetenden werden geplaatst te
genover geleerde genialiteit.
„Nur wer die Kunst durchdacht hat, kann sie üben."
„De Duitsche wetenschap moge dan ook vóór den oorlog geen
„uitweg hebben weten te geven, waarlangs het „Kriegsproblem"
„moest worden opgelost, zooveel is zeker, dat haar invloed
693
