De kopgolf kan op het schietterrein gehoord worden.
Bij het vuren met geschut met groote Vo hoort een waarnemer,
die op eenigen afstand van het vurende stuk staat en niet te ver
verwijderd is van de schootslijn, aen dubbele knal, n 1
)e een scherpe, korte knal. afkomstig van de kopgolf, en
2e later, een doffe, de knal van het afgaan van het schot, die
zich met de snelheid van het geluid op normale wijze vooit-
plant.
In figuur 2 is weergegeven de druk der samengeperste lucht in
atmosferen, en de ontstane warmte in graden Celsius, zooals dit
door Mach voor een snelheid van -0 M is gevonden.
Uit bovenstaand betoog blijkt, dat de eerste korte, scherpe knal,
door D. waarg nomen, het geluid der kopgolf is geweest onmid-
delijk gevolgd door het fluitende geluid van het voorbij vliegerde
projectiel, terwijl de daarop volgende doffe knal afkomstig is ge
weest van het vurende geschut (de knal van 10,5 cM. L/35 is een
gerekte, doffe knal) en de vierde geluidsgolf, welke D. 's oor heeft
getroffen het springen van het projectiel is geweest.
Tot slot nog iets over het gedeelte van het artikel van D. voor
komende op blz 649. Het is wel een uiterst populaire veiklaring
van de kopgolf, welke daar aangehaald wordt, doch m.i. wel wat
te populair en daaiom minder juist. Wel is te beschouwen, zooals
ik reeds zeide, dat het projectiel de knal van het kt-non af mede-
neemt, doch deze geluidsgolven zijn niet die, welke veroorzaakt
worden door de botsing der gassen tegen de luchtdeeltjes, doch zijn
afkomstig van de samengeperste lucht voor den kop van het pro
jectiel.
De verklaring: de kopgolf is de door het projectiel medegevoerde
knal van het kanon, is dus onjuist Hoe zou het mogelijk zijn, dat
het projectiel iets voor zich uit zou stuwen en aldus gedurende
zijn vlucht mededragen, dat eerst daar achter gevormd wordt? Wat
de kopgolf is en hoe zij ontstaat, hoop ik, dat uit dit artikel vol
doende moge blijken. De geluidsonderscheiding en verdeeling van
D. was geheel juist.
P. A. de Blieck,
Eerste-Luitenant der Artillerie.
Dels ouer de Engelscbe muniiienijuerheid.
Het „Alg. Hdlsblbevat eenige mededeelingen uit een uitvoerig
vers ag eener redevoering van den Engelschen minister van munitie
Addison bij de indiening van zijne begrooting in het Lagerhuis Wij
ont eenen daaraan het volgende:
Toen in het laatste deel van het jaar 1915 de vraag naar ont
ploffingsmiddelen steeds grooter werd, werden nieuwe groote fa
brieken gebouwd, met het gevolg, dat in Maart 1916 de Engelsche
springstoffennijverheid een omvang had 2dmaal zoo groot als één
jaar te voren. N
859
