hebben toegepast, en zooals o. m. de Duitsche verdediging in Oost-
Afrika ons ten voorbeeld is, onze treinen ons reeds korten tijd na
het begin van den bewegingsoorlog in den steek zullen laten. Het
leed voor onze in de laatste jaren bij de legermanoeuvres veel te
veel verwende troepen zal dan niet zijn te overzien.
Een ieder, die de legermanoeuvres van het afgeloopen jaar heeft
medegemaakt, heeft gezien, hoe uitmuntend over het algemeen de
legerverpleging heeft gewerkt. Toch wemelde het na afloop der
manoeuvres van klachten en die klachten geven daarom reden tot
nadenken. Alles toch was weken te voren door de intendance tot
in détails nagegaan, geregeld, besproken met de hoofden en de bevol
kingdie buitengewoon geschikt en behulpzam waren en toch
moeten, om het den troepen zöö te geven, als zij het hebben gehad,
de verp'egingsofficieren bij de ageerende brigades zich buitenge
woon inspannen. Niemand maakt zich dan ook eenige illusie, dat,
als in oorlogstijd onze brigades plotseling moeten manoeuvreeren
in een streek, waaruit de bevolking spoorloos met vee en voorraad
is verdwenen, wij het onze menschen en dieren ook maar bij bena
dering zoo zullen kunnen geven als tijdens de afgeloopen leger
manoeuvres. Na, laten wij zeggen, een actie van 10 dagen zullen
de paarden van den troepen- en algemeenen trein voor 50 on
bruikbaar zijn, zal een gedeelte van de keukenwagens zonder
raderen of lek in een sloot liggen, dan wel hier of daar aan den
weg staan en zullen verschillende treinkarren het hebben afgelegd.
Doch er is meer. De niet te vervangen verplegingsofficieren, de
koks en bijkoks en nagenoeg al het personeel met den aanvoer
belast, w. o. de treincommandanten, zullen hopeloos zenuwziek en
overwerkt zijn. Meen niet, dat ik overdrijf. Gedurende 2 leger- en
1 brigademanoeuvre zag ik 2 verplegingsofficieren en 1 trein-
commandant in een zenuwtoeval, het gevolg van overwerken; de trein-
commandant, nadat hij 7 dagen in functie was geweest, waarvan
2 rustdagen. En nu is het nog geen oorlog. De weinige manoevreer-
vaardigheid van onze lange treinen l) zal oorzaak zijn, dat bij over
macht aan vijandelijke cavalerie en vliegers, welke te verwachten is,
tal van succesvolle aanvallen op de treinen zullen worden gedaan.
Eén tegenvaller bij het manoeuvreeren, b.v. als een van de brigades
voorzien van een voertuigtrein en daarom van huis uit genoodzaakt
1). Ik trof ergens de mededeeling aan, dat bij de Duitsche treincolonnes
het teeken halt, voorwaarts, keertmaken enz, bestaat in het maken van
1-2 enz. stompbewegingen in de lucht, door alle geleiders over te nemen.
915
