het begin van den oorlog 600.000 hospitaalbedden bezet. In
1915 constateerde de Inspecteur van den Duitschen Militair-
Geneeskundigen Dienst, dat zijn dienst met niet minder
dan 218 naar de eischen den tijds ingerichte hospitaaltreinen
werkte.
Het is duidelijk, de dag van kleine dingen is voor den ge
neeskundigen dienst voorbij. De dag, toen éen geneeskundige
dienst, bestaande uit eenige militaire artsen, de troepen volgde
in de' hoop eenig goed te kunnen doen in een op zichzelf-
staand, niet georganiseerd pogen, is voorbij. En geen van deze
dagen zal ooit terugkeeren. De enkelling telt niet meer. Op
zichzelfstaande pogingen zonder nauwgezette voorbereiding en
ervaren leiding doet dikwijls meer kwaad dan goed, omdat
het veelal onnoodige wrijving veroorzaakt. Wij zijn thans in
het tijdperk van een gecompliceerd raderwerk op groote schaal,
gecontröleerd door hen. die zich meester getoond hebben in
de bekendheid met de meest werkzame en oeconomische me
thoden om deze ma?hines te beheerschen, zij het in het bur
gerlijke dan wel in het militaire leven.
Een van de meest uitgebreide en meest ingewikkelde machines
van een leger is die, behoorende bij zijn geneeskundigen dienst.
Gelijk iedere andere militaire machine, heeft zij werkzaamheden,
die op routine berusten. Daartegenover staat, dat er grootere
moeilijkheden moeten worden overwonnen dan in eenigen
anderen tak van den militairen dienst. Voeding en munitie
kunnen dikwijls reeds tevoren worden opgevoerd; in den
stellingoorlog reeds over geruimen tijd. Maar de chefarts kan
niet van te voren de moeilijkheden uit den weg ruimen door
de gewonden te evacueeren, omdat ze er nog niet zijn. Hij
moef wachten tot ze hem plotseling worden toegeworpen, soms
bij tienduizenden tegelijk, misschien in de korte tusschenruimte
van den eenen zonsopgang tot den anderen. Hij moet ze
trachten te bereiken en zoo spoedig mogelijk naar achteren
vervoeren.
Doet hij het slecht, dan sterven gewonden, herstelbaren
gaan verloren of worden voor goed invalide, de communi
catielijnen worden gehinderd, bewegelijkheid van het leger
verminderd en het moreel van den troep verlaagd. Aan-
862
