amplitude van een aanvankelijke afwijking tot de helft te ver
minderen of tot het dubbele te vermeerderen. Hoofdzaak is
nu, dat een afwijkende beweging geremd wordt door den weer
stand der verschillende vlakken tegen de lucht (damping quality)
en niet, dat door de afwijking herstellende koppels optreden.
De dynamische stabiliteit wordt nu, behalve door snelheid
der machine, bijna geheel beheerscht door een juiste rang
schikking der verschillende verticale en horizontale vlakken
om het zwaartepunt. Een machine, waar bij elke afwijking"
herstellende koppels optreden, een zgn. statisch stabiele
machine, is in rumoerige lucht buitengewoon lastig te besturen.
De bewegingen kunnen soms zoo heftig worden, dat de
machine ten laatste buiten controle van den bestuurder komt
en tot een catastrofe aanleiding geeft.
Beschouwen wij thans eerst de longitudinale beweging van
een aeroplane en de afwijkingen daarvan. Deze bestaan uit
een stampbeweging gepaard aan een rijzen en dalen van de
geheele machine. Deze beweging nu is voor de tegenwoor
dige aeroplanes bij normale snelheden geheel stabiel. Zoowel
de practijk als talrijke laboratoriumproeven wijzen dit uit.
Elke aanvankelijke afwijking (bv. veroorzaakt door een wind
stoot, een beweging aan het stuurwiel, een plotselinge vermin
dering van gewicht bommenwerpen enz.) wordt zeer snel
gedempt door 'den grooten weerstand van het staartopper-
vlak, werkende aan een langen hefboom. Bij kleine snelheden
is echter de longitudinale beweging onstabiel. De amplitude s
vergrooten zich, zoodat de golfbeweging hoe langer hoe sterker
wordt en dan aanleiding kan geven tot een „nosedive ofwel
een „stalling" (d.i. een zoodanigen steigerenden stand der machine,
dat de draagvlakken hun maximum draagvermogen hebben bereikt,
zoodat een vergrooten van den aangrijpingshoek juist een afne
ming van het draagvermogen tengevolge heeft; verder werken
om dezelfde reden de ailerons ook niet meer) met alle gevolgen
daaraan verbonden. Een aeroplane wordt dus bij afneming der
snelheid op een gegeven moment onstabiel. De snelheid,
waarbij deze overgang optreedt, noemt men nu „critieke snel
heid". Het is nu van het hoogste belang eenerzijds het be
drag van die snelheid voor een bepaald toestel te weten, ander-
873
