rood gevlochten fourragère van hun regiment dragen, had men de.
taak, de psychologie van den soldaat in den strijd te schetsen,
moeten opdragen. Alleen omdat 't u onmogelijk is, zal ik trachten
mij van deze taak te kwijten, daar ik althans dit met u gemeen
heb, dat ik, bij het vertrekken naar de grens en het denken aan
de'zaak, die ik ging verdedigen, even als gij tot mij zeiven zei„het
is voor Hollands onafhankelijkheid, dat ik strijd".
Voor mij was het een gelegenheid blijk te geven van het dank
baar hart, dat ik uw land toedraag. Om onze dagen der mobilisatie
voor den geest te roepen, want sindsdien bevinden wij ons in een
nieuwe zielstoestand.
Wij wilden den oorlog niet. wij gelootden met aan den oorlog.
De meest helderzienden onder ons begrepen den 28 Juli, anderen
den len Augustus, den dag der mobilisatie, de blindsten den den
Augustus, den dag van de oorlogsverklaring van Duitschland. Ik
veronderstel, dat er toen voor ieder onzer een paar zware uren zijn
geweest. Ik voor mij begreep, dat de oorlog de dood beteeken-
de, en ik zag nergens een andere beslissing Ik dacht zelfs niet
aan weigering of achterblijven d. w. z. de schande erger dan de
dood, ook dacht ik niet aan verwondingen, die me buiten gevecht
zouden stellen, want met de tegenwoordige middelen voor vernieling
is het wijzer daar niet op te rekenen
Een bewust wezen, godsdienstig of met, moet zich voorbereiden
tot den dood Ik sloot mij dus op in mijn kamer en dacht langen
tijd na. Ik beschouwde den hemel en het zonnelicht in deze
oogenblikken begreep ik het afscheid van Ajax in die oude tragedie en
toch waren mijn innerlijke gedachten niet anders dan zeer eenvoudig
Het meest van alles moest ik denken aan het beminde wezen, wat
ik zonder twijfel voor altijd moest verlaten, zij die de metgezel
van mijn leven was geweest.
Ook dacht ik aan mijn plicht op de Universiteit, aan mijn leerlingen,
aan mijn Hollandsche vrienden, maar spoedig, zooais de eerste zon-
nestralen de droomen van den nacht vervagen, straalde boven dit
alles uit het schoone beeld van mijn vaderland
Ik maakte mijn zaken in orde en stelde mijn laatste wil op schritt.
Het toilet van den veroordeelde was gemaakt Hij ging den dood
tegemoet, met zekere, besliste stap. Om de uitdiukkmg te gebruiken
van den dichter Alfred de Vigny in zijn boek getiteld „Grandeur et
servitude militairesik had mijzelf verloochend.
Ho'landsche soldaten, mijn kameraden, bi] iedere gebeurtenis en
bij voorbaat moet men zich zelf kunnen verloochenen.
Inmiddels was er hier nog maar sprake van een alleen geestlijk
gebeuren, waaraan de heiliging door de daad geheel ontbrak en daar ij
was dit innerlijk werk négatief, daar het een algeheele verzaking was
O zonder twijfel wisten wij wel, wathetvaaeriand beteekende, wij
hielden van het onze, wij hadden dat van onze kir dsheid at uit
boeken geleerd, wij kenden zijn overwinningen, zijn rampen en zijn
fouten, maar weet men waarlijk, hoeveel men van zijn moeder houdt,
vóór men op het punt heeft gestaan haar te verliezen, voor men
haar te hulp is gesneld, als zij zich in moeilijkheden bevond?
ieo
