breedte ('j (natuurlijkin meerdere échelons), zoodat de Duitschers aan
vankelijk tegenover een twee- tot drievoudige overmacht aan artil
lerie stonden. Thans was de artilleriemacht aan weerszijden onge
veer gelijk; er stonden in October en November 1916 gemiddeld
1C00 vuurmonden op 10 K. M. frontbreedte.
Dat door de aanvallers op een veel meer schitterend, plotseling
en beslissend succes gerekend was, dan behaald werd, bewijst
wel het feit, dat sedert het begin van het offensief zes Fransche
cavalerie-divisiën gereed werden gehouden, blijkbaar om achter de
infanterie, van wie doorbreking van het Duitsche front verwacht
werd, aan te jagen, de vluchtende Duitschers in verwarring te
brengen en de nederlaag te voltooien, zoowel door het achtervolgen
recht vooruit, als door het attaqueeren op flanken en rug van de
bezettingen, grenzende aan het doorgebroken deel.
Den 5den November zaten wij aan de lunch bij den „Armee-Ober-
befehlshaber" von Below, toen er er was dien dag na eenige
dagen van (altijd zeer betrekkelijke) kalmte, weer een hevig gevecht
ontbrand bericht binnenkwam, dat Fransche cavalerie in groote
drommen oprukte ^van Combles in de richting van Marval en dat
deze afdeelingen door Duitsche artillerie onder vuur werden ge
nomen.
(1) Ik stel mij er een bijzonder genoegen van voor, de kaarten, die ik
van den Somme-slag heb medegebracht, na mijn terugkeer in Indië aan de
kameraden te vertoonen. Er is een stuk bij van een stafkaart, waarop de
eigen en vijandelijke stellingen (uit een iets vroegere periode natuurlijk,
de jongste worden uit den aard der zaak niet afgegeven) in algemeene
beloop en eenige détails zijn aangegeven. De andere is een kaart op
1: 25.000 voor het gebruik in de voorste loopgraven. Hierop staat de eigen
stelling slechts met een enkele, onnauwkeurige lijn aangegeven, de vijan
delijke echter, bekend uit vliegerverkenningen, in al hun détails. Het
gekrieuwel van roode lijnen en lijntjes, voorstellende loopgraven, colon
newegen, batterijen enz., is zoo dicht, dat men bijna geen wit meer ziet.
Deze kaart is verdeeld in vierkanten van i K. M. zijde; in één van die
vierkanten telde ik 24 vijandelijke batterijen, in een ander 22. Er zijn er
natuurlijk ook met een belangrijk kleiner aantal. De kaart was een geheime
uitgave van enkele weken te voren; zóó spoedig wisselden de toestanden,
dat zij mij reeds na dien korten tijd als souvenir kon worden meegegeven.
Ik heb deze kaarten zonder eenige bezwaren mee uit Duitschland kunnen
nemen; dit jaar waren de bepalingen zeer verscherpt: een bij den Chemin
des Dames ontvangen stafkaart en een prachtkaart van het offensief in
Gallicië, die ik te Berlijn gekregen had, mocht ik niet mee over de
grenzen nemen; zij moesten tot mijn grooten spijt te Berlijn achterblijven.
281
