■doorschoten en doorzeefd, heele brokken muur waren omgevallen,
daken bestonden niet meer. Andere dorpen daar in de buurt: Bi-
hucourt, Achiet-le-Grand, Achiet-le-Petit, les-Essarts, Douchy, Ayette,
Moyenneviile, zij waren alle sinds langer of korter tijd door de
bewoners verlaten, alle kapotgeschoten, de huizen en kerken in
puin, de torens omver.
De dorpen, die later door de Geallieerden als genomen gemeld
werden, waren geen dorpen meer!
Ik heb het mijzelve toen reeds gezegd en het is sindsdien be
waarheid: de inderdaad schitterende, van grootschen moed, van
hooge vaderlandsliefde en offervaardigheid getuigende poging der
der Franschen om hun Vaderland te bevrijden van den ijzeren druk,
die poging is toen mislukt.
De loopgraven, die ik zag, waaronder ook eerst kort te voren
aangevangene, bij welke dus de laatste lessen in practijk zijn ge
bracht, zijn geheel ingegraven, met smalie bodembreedte (1 a 1,5M.)
en met byna loodrecht afgestoken wanden, wat in den stevigen
bodem van Noord-Frankrijk mogelijk is. Naar de vóórzijde wordt
slechts weinig of geen grond opgeworpen, de uitgegraven grond
komt aan de achterzijde en wordt beplant, met zoden bedekt of
weggevoerd. Het tracé is zoodanig, dat telkens niet meer dan 5 a
7 M. bezet wordt, aan weerszijden afgesloten door schouderweren
van 4 M. dikte, waarachter de loopgraaf als verbindingsgang
doorloopt. Hierdoor wordt een beletsel gevormd tegen pogingen
tot aanvallen van de loopgraven uit de flank met de bajonet of
met handgranaten, behalve, dat het normale voordeel verkregen
wordt van beperking der uitwerking van het vijandelijke artillerie
vuur.
Vóór de loopgraven vindt men als regel twee rijen draadver
sperringen van gewapend draad aan ijzeren schroefpalen, elke ver
sperring ongeveer 8 M breed (zij werden op verschillende plaatsen
verbreed tot 10 M) en met een afstand tusschen beide rijen
van 10 tot 12 M. Vooral aan zulke hindernissen was achter het
front reeds sterk gewerkt; zelfs waar nog geen loopgraven gereed
of nog maar begonnen waren, werden de draadhindernissen reeds
aangetroffen.
Op mijn verzoek, ook eene artilleriestelling te mogen zien, werd
aanvankelijk beslist, dat wij naar eene der opstellingen der zware
artillerie zouden gaan,- die verder naar achteren gelegen zijn. Daar
ik evenwel de voorkeur gaf aan eene stelling voor veldartillerie,
werd ook daarin dadelijk toegestemd; er was dus geen sprake van,
283
