organisatie, waarop ik thans niet verder behoef in te gaan. In den
bewegirgsoorlog zal die organisatie niet op denzelfden voet kunnen
bestaan, maar is daarom niet minder onmisbaar.
Omtrent de onberekenbare „als". Mijn bedoeling was niet een
aansporing te geven om bij de pakken te gaan neerzitten, „als" er
iets gebeurt, waarop men niet gerekend had. Daarentegen was mijn
bedoeling op te komen tegen de gewoonte overigens goede mid
delen te verwerpen, omdat zij wel eens falen. Zoo is het een zeer
slechte gewoonte geweest bij de artillerie, geen telefoon te willen
aanleggen, want „als" de telefoon wordt vernield, is de verbinding
verbroken. Ik wilde betoogen, dat men zich bij zulk een „als" moet
neerleggen, inzien, dat zoo iets te verwachten is, en naar een uitweg
zoeken. Maar niet het gewraakte middel ongebruikt moet laten,
omdat het niet werken daarvan noodlottig kan wezen.
Met het verliezen van veldslagen doordien zich een ongelukkige
„als" voordeed, heb ik uit den aard der zaak bedoeld een als" in
het algemeen, en niet zulk een nietige zaak als het sneuvelen van
een ordonnans; ofschoon ook dit een noodlotigen invloed op het
geheele gevecht kan hebben.
Op mijn voorbeeld toegepast, heb ik het dan ook niet doen voor
komen (zooals de schrijver zou doen gelooven), alsof bij verbreking
van de door mij geschetste liaison de artillerie totaal werkeloos
zou worden, doch daarentegen aangegeven (blz. 943), wat bij die
verbreking alsnog kan worden gedaan. Ik heb dus willen doen uit
komen, dat verbreking van de verbinding zeer ernstige gevolgen
zal hebben, doch men zich daar nu eenmaal vertrouwd mee zal
moeten maken en van den nood een deugd maken.
Inderdaad, het verbreken van de samenwerking (voor mij groo-
tendeels synoniem met verbinding is een hoogst ernstige zaak. Voor
den stellingoorlog vindt men de zeer apodictische uitspraak: zonder
samenwerking mislukt de infanterieaanval. Dat samenwerking hier
tevens inhoudt verbinding, lijdt geen twijfel. Voor den bewegings
oorlog zal de uitspraak wel minder apodictisch klinken, maar een
zeer groote factor voor het slagen van den aanval is de samen
werking (verbinding) zeker.
De schrijver meemt (in mijn voorbeeld) als grondoorzaak van het
niet slagen van den aanval bij verbreking van de verbinding aan
de ongunstige positie, waarin de artillerie zich bevindt, doordien
zij niet in staat is het gevechtsveld te overzien. Inderdaad is dit
een zeer ernstig tactisch nadeel, en wie zou daaraan liever niet
482
