Die soldatenbond is tot stand gekomen in de maand Februari 1918
naar aanleiding van een redevoering gehouden door den heer
Sneevliet, getiteld „Imperialisme", waartoe de soldaten middels een
strooibiljet, waaraan was toegevoegd een artikel van den heer Brandste-
der, getiteld: „Menschenvernietiging in vredestijd", waren uitgenoodigd.
Na afloop van de vergadering, waarin verschillende zeer tenden
tieuze onderwerpen werden besproken en waarin het beleid van
de Regeering fel is bekritiseerd geworden, werden de soldaten door
den heer Brandsteder uitgenoodigd om zich met hem te vereenigen
in een ander deel van het gebouw, dan dat waarin de lezing
was gehouden. De heer Brandsteder heeft toen aan de soldaten
uitgelegd, dat zij zich moesten vereenigen om door samenwerking
macht te kunnen uitoefenen op de autoriteiten en langs dien weg
lotsverbetering te kunnen afdwingen. Maar van den aanvang af heeft
hij zich opgeworpen als leider van dien bond, in de eerste plaats door
mede te deelen, dat hij was leider van den marine-bond en dat een
vereeniging van die twee zoo gunstig zou werken. In de tweede
plaats 'door aan de soldaten het bondslokaal van de marine af te
staan voor hun samenkomsten. In de derde plaats door het op
wekken om voor gemeenschappelijke rekening een courant uit te
geven, waarin hij zijn beginselen zou propageeren.
Er zijn door verschillende personen omtrent i et verder verloop van
deze zaak verklaringen afgelegd, die ik niet uit mijn herinnering
wil citeeren, maar die ik indien de Voorzitter mij dat toestaat
zal voorlezen.
„Onder Brandsteders auspiciën werd toen dadelijk het hoofd
bestuur samengesteld, d.w.z. nadat de militairen, die daartoe
waren aangezocht, te Soerabaja met vergunning van den plaat
selijken commandant tweemaal hadden vergaderd, om te komen
tot de oprichting van een vereeniging dat aanvankelijk geheim
bleef. Bestuursleden, welke niet handelden in zijn geest of naar
zijn inzichten, verving hij door anderen, zelfs wanneer zulks niet
de instemming had van de overige hoofdbestuursleden".
De heer Bergmeijer: Democratisch 1
De heer Van Rietschoten, Commandant van het Leger,
Hoofd van het Departement van Oorlog: Hoe en in welke richting
hij zijn taak opvatte, kan blijken uit de volgende aanhalingen.
„Van den aanvang af heeft Brandsteder een nauwer, band ge
legd en onderhouden tusschen den bond en de I.S. D. P.hij
volgde Sneevliet en Baars. Alle actie, welke in die richting
werd gevoerd, ging van hem uit, nimmer van de militairen.
Het hoofdbestuur bestond, doch werken deed het niet. Alleen
voerde de secretaris correspondentie met de afdeelingen. Zelfs
de hoofdbestuursmededeelingen in de soldatenkrant werden ge
redigeerd en geplaatst door Brandsteder, dikwijls zonder mede
weten van het hoofdbestuur.
Ingezonden stukken werden door hem naar willekeur ge-
gewijzigd, dikwijls zoo, dat de inhoud geheel verschilde van den
oorspronkelijken.
177
