ambtenaren over te dragen 0). Terwijl immer meer bestaande
uitgaven ten laste van de koloniale begrooting gebracht werden,
werden nieuwe gedaan, die niet eens als nuttig, maar in de hangende
omstandigheden als geldverkwisting moesten beschouwd worden,
als b.v. den bouw der schouwburgen te Saigon, Hanoi, Haiphong
en de subsidies verleend voor den particulieren spoorwegaanleg
Tonkin-Yünnan Het optreden tegen de vorsten van Annam,
die, minder willooze werktuigen als die van Cambodja, periodiek
werden afgezet en verbannen, maakten hen tot martelaren voor
de zaak der nationalisten. Zoo kwan het ten slotte tot den opstand
in 1903 in Tonkin en Annam. Omtrent de oorzaken daarvan geeft
Dr. Hendrik Muller de officiëele lezing, nl.; „Le clan des lettrés
„pseudo-nationalisten. Quelqties-uns d'entre eux, revenant de l'étran-
„ger en 1906 et 1907 avec un bagage d'aspirations incohérentes et
„subsurcives, avaient essayé de grouper des adeptes et de constituer
„un parti de rebellion solidement ramifié dans le pays. A cóté de
„ces lettrés, propagateurs d'idéês aventureuses, la classe remuante
„des gradués universitaires sans place, aigris, froissés dans leur
„orgueil d'être tenus a l'écart des affaires, continuaient a fomenter
„contre nous, par esprit de caste, une sourde hostilité" (3).
De Missions Catholiques van 1908 schrijft echter:,,On
„peut dire qu'extérieurement tout se résumé dans un movement
„général de protestation contre l'élévation excessive et le mode de
„perception vexatoire des impöts sur les marchés, sur le sel et la
„capitation. On demandait la suppression pure et simple des deux
„premiers et la réduction du troisième. Volontiers aussi on êut
„accepté la diminution du nombre des jours de corvée.".
De opstand uitte zich o a. in een poging tot vergiftiging der
Fransche officieren en minderen, welke nog tijdig door Christen-
Inlanders verraden werd (4). Aan dat complot namen een aantal
1) Dit is in tegenspraak met wat Dr. H. Muller vermeldt op blz. 226
van „Azië Gespiegeld". Mijn gegevens zijn evenwel geput uit Doumer's
„Situation, enz".
2) De Lanessan schrijft in zijn voorbericht bij A. Gaisman's „L'Oeuvre
de la France au Tonkin", dat uit Annam (in 1904) geklaagd werd over
eene zwijgende ontevredenheid, omdat het volk er verarmde door de
voortdurend en te snel vermeerderde belastingen.
3) Discours du Gouverneur-général (Klobukowski) a l'ouverture de la
Session ordinaire du Conseil Supérieur, 27 novembre, 1909, page 6.
4) Géniaux, Les Péres Blancs pendant la guerre (Revue des deux mondes,
15 mai, 1916).
839
