De heer Cramer meent, dat de hierbedoelde soldaten te Ngawi
niet behandeld zijn, zooals het behoorde. Hij zei, dat na een onderzoek,
dat niet geleid had tot eenig resultaat, de menschen zijn gezonden,
naar Ngawi, en daar door verschillende middelen zijn overreed of zijn
gebracht tot een bekentenis. Mij is daarvan niets bekend. Het eerste ge
deelte van de onderstelling wantik mag niet anders zeggen, dan dat
het eene onderstelling is kan ik direct tegenspreken, want onmiddel
lijk, toen de zaak ter kennis van de militaire autoriteiten was gebracht,
heeft de afdeelingscommandant op eigen initiatief besloten de menschen
te doen overbrengen naar Ngawi, in de eerste plaats omdat hij
het beter vond ze niet te laten op de plaats, waar de feiten hadden
plaats gehad, en in de tweede plaats omdat de gelegenheid om de
menschen tijdelijk op te bergen te Soerabaja minder goed was dan
te Ngawi. Maar van het instellen van een onderzoek te Soerabaja
is naar mijne meening geen sprake geweest; het voorloopig onderzoek
is te Ngawi gehouden.
Maar in elk geval zal ik de zaak onder de aandacht van den
afdeelingscommandant brengen en ik twijfel er niet aan, of U zult
in de najaarszitting daaromtrent tegenspraak kunnen verwachten Ik
zou daartoe nu al kunnen overgaan, want de kapitein, die toenmaals
het commando te Ngawi voerde, werd zelfs door bij het strafdeta-
chement ingedeelde soldaten om zijn humaniteit geacht.
Over het geval-Heyndijk zullen wij verder maar niet spreken. Hij
had recht van beklag gehad, wanneer een verzoek om verlof naar
Djokjakarta hem zou zijn geweigerd, want het deelnemen van solda
ten aan de vergadering voor de oprichting van een vakcentrale was
door den plaatselijk militair commandant aldaar niet verboden.
De heer Cramer: Ik blijf de houding van den kapitein toch
buitengewoon leelijk vinden.
De heer Van Rietschoten, Commandant van het leger en
Hoofd van het Departement van Oorlog: Ik vind de houding van de
tegenpartij minder loyaal, die onder bedriegelijke voorwendsels verlof
vroeg met het voornemen om naar eene andere plaats te gaan, dan
waarheen hij verlof wenschte, en die elke moeilijkheid had kunnen
voorkomen, door rekening te houden met de hem vooraf gegeven
waarschuwing, dat hij niet gerechtigd was zich te begeven naar
een andere plaais, dan waarheen het verlof was verleend, zonder
daartoe opnieuw vergunning te vragen.
Niets zal mij met den heer Wawoeroentoe aangenamer zijn dan
wanneer de eendrachtige samenwerking tusscher. de verschillende
rassen, die wij in ons leger hebben, Amboineezen, Menadoneezen,
Atjehers, Soendaneezen, Madoereezen, Tirooreezen, enz. enz be
vestigd zal mogen worden en verzekerd zal blijven in de toekomst.
Dat is alleen mogelijk, wanneer al degenen, die daarop eenigen in
vloed kunnen uitoefenen, daartoe samenwerken o. a. door den men
schen een juist inzicht te verschaffen betreffende de beginselen door
dezen raad aanvaard en die tot uitvoering zijn gebracht bij de ver
schillende verbeteringen, welke voor onze soldaten in den laatsien
996
