Hier werden de Europeanen ingescheept en naar Rotterdam overgevoerd.
Ik wil niet nalaten hier even te melden, datdeterugkeerende Oostafri
kaners ten zeerste verheugd waren over de ontvangst, welke hen ook van
Hollandsche zijde in Rotterdam te beurt viel. Dit trof te meer, omdat zij
voor het eerst na 4K jaar verkeerden te midden van menschen, met wie
zij niet in vijandschap leefden .Die gevoelen s werden mij dankbaar mede
gedeeld door Dr. Ludwing Deppe, met wien ik over Oost-Afrika onmid
dellijk na aankomst in Nederland in een drukke correspondentie ben ge
raakt en wien ik dank verschuldigd ben voor het wijzen van de wegen,
die mij hebben gevoerd tot eene meer uitgebreide studie over den
Oorlog in D. O. A. Door dien medicus heb ik verscheidene de
tailzaken te weten kunnen komen, die eerst later in enkele boekwerken
werden teruggevonden.
D. O. A. was dus uit Duitsche handen overgegaan in die van
vreemde natiën.
Onder den indruk van de enorme prestatie der Schutztruppen
zou een impulsief karakter reeds dadelijk gereed zijn om aanstonds
verreikende conclusiën te trekken. Niets is gevaarlijker dan dat. Uit
den oorlog in D.O.A. is veel te leeren; indien de literatuur nog
ruimer gaat vloeien, zal het blijken, dat misschien nog veel meer
leerzaams te voorschijn komt, maar men zij voorzichtig met te vroeg
te concludeeren: Duitsch-Oost-Afrika, dus Java! óf, zooals onlangs
een officier dacht, dus Nederlandsch-Indië. Met oordeel moet worden
bestudeerd en overwogen, getoetst aan eigen toestanden.
Belangstellenden zij ten zeerste aanbevolen de werken van Gene
raal von Lettow-Vorbeck, die al zijne overwegingen nauwkeurig
mededeelt, en Gouverneur Schnee, die de economische zijde van
den veldtocht tot hoofdonderwerp van zijn boek gekozen heeft.
Ik hoop door een overzicht van D. O. A.'s strijd te hebben gege
ven, er toe te hebben bijgedragen, dat menigeen aangetrokken
wordt tot de studie van dien veldtocht.
Dit zal, naar mij voorkomt, leiden tot de erkenning, dat zelfver
trouwen, geestkracht en de onverzettelijke wil om te volharden
wonderen doen verrichten.
Tevens zal die studie als vrucht afwerpen, dat nog eens grondig
nagegaan wordt, of de eigen toestanden wel geheel beantwoorden
aan de te verwachten mogelijkheden, en dat eventueele onjuistheden
worden hersteld en dat onvolledigheden worden aangevuld.
Ons aller taak is om het zoover te brengen, dat wij met gerustheid
de toekomst tegemoet kunnen zien. Dat wij dit ideaal kunnen bereiken 1
1255
