hier te stuwen, daar te remmen, teneinde het geheel te blijven
beheerschen, hinkte de O. H. L. achter de gebeurtenissen aan.
De handelingen v/d legers waren dan ook niet de in daden
omgezette wil v/d O. H-L.; wegens onbekendheid met de inzich
ten ,,an Höchster Stelle" tastten cle O. Cos. in het duister, han
delden zoo goed mogelijk naar eigen inzichten en de O- H- L.
had ten slotte de feiten te accepteeren.
Hier overkwam v. Moltke, door het te ver achter blijven, wat
zijn groote oom en voorganger door een te veel opsluiten achter
de gevechtslinie bij Gravelotte in 70 tot zijn schade had moeten
ondervinden n.l-„het verloren raken van de leiding"
Fritz Hoenig schrijft: „Eine bessere Leitung bei Gravelotte-
St. Privat ware eben möglich gewezen, wenn vorher genügend
erkündet und demgemasz die Wahl des Standpunkts des Leiters er-
folgt ware. Bis dahin hatte man immer Schlachten „improvisiert";
am 18 Aug Ib kam man endlich in die Lage, eine vorbedachte
Schlacht zu lfeferen, zu deren Vorbereitung so viel Zeit war,
wie es selten da gewesen ist, und doch wollte das Schicksal,
dasz gerade unter den Augen Moltkes das eintreten sollte was
der Fluch der improvisierten Schlachten ist, was Moltke haszte,
die Schwierigkeit der Leitüng oder ganzliche' Lei-
tungslösigkeit.
Greep de O. H L. echter in, dan bleek dit meermalen een
„Fehlgriff".
Ernstig in zijne gevolgen was o. a. de maatregel 2 leger
korpsen a/d beslissenden vleugel te onttrekken.
Het terugnemen van het G. R. K uit het 2e- leger en v/h XI
A. K. uit het 3e leger, ten einde deze korpsen n/h Oosten te
kunnen dirigeeren, was een ontijdig ingrijpen, dat wellicht het
verlies v/d slag tot gevolg heeft gehad.
Het bevel tot den terugtocht a/d Marne is gegeven, in verband
met den kritieken toestand, ontstaan door de gaping tusschen le
en 2e leger tijdens den slag a/d Ourcq.
Had men toen nog de beschikking gehad over vorengenoemde
korpsen, die na den val van Namen voorloopig in 2e linie
volgden, dan zou het gat intijds kunnen zijn gestopt en het
terugtochtsbevel vermoedelijk niet zijn gegeven.
De legerleiding onttrok die krachten a/h W. front, omdat zij
de tot den 25en Augplaats gehad hebbende veldslagen in
België en N. Frankrijk voor „beslissend" hield, en het tijdstip
gekomen achtte het O. front te versterken.
Te meer is die getroffen maatregel te betreuren, omdat
Ludendorff zijn „Tannenberg" al had geslagen, alvorens de ver
sterking aankwam.
En dan rijst nog de vraag, waarom 2 korpsen v/d beslissenden
vleugel genomen, waar nog 4 korpsen van midden en linker-
8
