vreeselijken oorlog te hebben verloren, stond men direct voor de
vraagt: Hoe staat Turkije er econ. en mil. voor?"
Welnu, we zullen het woord geven aan een paar gezaghebbende
mannen.
,.Unsere Militarmission hatte vor dem Kriege kaum Zeit gehabt
zu' wirken, geschweige denn eine durchgreifende Besserung in
den zerriitteten Verhaltnissen des tiirkischen Heeres zu erreichen,"
schrijft v. Hindenburg
„Das türkische Verpflegungssysteem war durch und durch
verrottet, die Landwirtschaft noch in einer Uizustand, der eiserne
Pflug ganzlich unbekanntdie Regierung zeigte daiür
(het verbeteren v. d. landbouw) kein richtiges Verstandnis und
kein Augenmasz," oordeelt Ludendorff vernietigend.
Hoe „begeistert" men in Nov. '14 in Turkije ook was, de toe
stand zooals die door twee tot oordeelen bevoegde mannen boven
is geschilderd, was niet opwekkend. Het is werkelijk voor een
buitenstaander onbegrijpelijk, 'hoe Duitschl. het heeft aangedurfd
om met zulk een onvoorbereid bondgenoot op het oorlogspad te
éaan. Men heeft evenwel van D. zijde zeer veel gedaan om hierin
verbetering te brengen en heeft zich zeer vele opofferingen ge
troost om van Turkije te maken, wat er nog van te maken viel.
Het Osmaansche rijk heeft weliswaar daardoor tot het laatste toe
zijne bondgenootschappelijke plichten vervuld, maar ten koste
van groote, diepe ellende en van veel, heel veel bloed.
„Bei der Beurteilung der Kriegsleistungen der Türkei darf nicht
aus dem Auge verloren werden, dasz sie durch fast ununter-
brochene sechsjarige Kriegsführung tief erschöpft in den Welt-
krieg eintrat und in allen technischen und Ausrüstungsfragen voll-
kommen von der Unterstützung durch Deutschland abhangig
war," aldus von Falkenhayn in zijne „Oberste Heeresleitung."
Met deze schets nopens den alg. toestand, waarin Turkije ver
keerde, voor oogen, zal het niet moeilijk vallen reeds a priori in te
zien, hoe de D. leider op Gallipoli L. von Sanders en die in Z.
Palestina, Gen. von Kress von Kressenstein, met groote moeilijk
heden te kampen hebben gehad. Von Sanders bevond zich even
wel in een gunstiger positie dan von Kress. In de allereerste
plaats werd de Entente-aanval op de Dardanellen en op Gallipoli
ten uitvoer gebracht in het begin van den wereldoorlog, toen
iedereen nog in een roes van enthousiasme verkeerde, maar bo
vendien had Constantinopel het grootste onmiddellijke belang bij
den afweer van dien aanval. Daardoor werd het Gallipolifront
„primair." Daarbij was dit front gelegen in de nabijheid van
Constantinopel, het centrum van het econ. leven in het Turksche
Gen. Liman v Sanders Pascha (geb. 18-12-1855) werd in '13 leider
v. d. commissie tot hervorming v. h. T. leger, vervolgens bevelhebber v.
h. Ie T. legerkorps en in Nov. '14 bevelhebber v. h. Kaukasusleger. Bij
den veldtocht op Gallipoli verdedigt hij dit schiereiland en de Dardanellen
(sedert Maart '15).
31
