personeelsvoorziening, naar mij een Fransch radio-officier mee
deelde, veel te wenschen overgelaten ten tweede zullen de
stations elkaar geweldig gestoord hebben. Want het radio-
materieël, dat ik in September 1919 te PARIJS bezichtigde, was
van een dusdanig systeem, dat het naar mijne meening onmogelijk
geweest zal zijn, bij een dergelijke dichte belegging een goede
gemeenschap te verzekeren.
Ook van a a r d t e 1 e g r a f i e is zeer veel gebruik gemaakt,
niet alleen in tijdelijke stellingen, doch ook voor de communicatie
van de forten onderling en van forten naar achteren.
Hoe de Fransche gemeenschapsmiddelen gewerkt hebben is
natuurlijk niet eenvoudig uit te maken. Tijdens een bezoek aan
het Fransche front roemde een Artillerie-officier ten zeerste het
nut van de telefoon, doch andere officieren waren er minder over
te spreken en gaven te kennen dat een telefoon altijd defect is,
als zij gebruikt moet worden.
In DUITSCHLAND verklaarde men, dat de seintucht bij de
radio aan Fransche zijde als regel veel te wenschen overliet, zoodat
door onderling storen de berichten dikwijls ettelijke malen her
haald moesten worden. Men gaf verder als zijn oordeel te kennen,
dat dit grootendeels aan den bevelvoerenden radio-officier ligtten
slotte wist men precies bij welke divisies de radio goed en bij
welke ze slecht was, zoodat men uit het radio-verkeer kon afleiden,
welke divisie men tegenover zich had.
De Amerikanen lieten zich ook niet erg vleiend over den
Franschen berichtendienst uit, speciaal wat telefonie en telegrafie
betreft. Waar dit het oordeel r an een bondgenoot is, heeft het
zeker meer waarde dan dat van den tegenstander.
Engeland.
De van dit land beschikbare gegevens hebben alleen betrekking
op Radio-telegrafie en zijn ontleend aan een vrij populair weten
schappelijk tijdschriftje „The Wireless World," en zullen daarom
verder buiten beschouwing blijven.
Alleen verdient vermelding, dat bij het Engelsche leger de
berichtenwisseling van den vliegdienst geheel gescheiden was
van die van het gewone leger. Hoe de resultaten waren is mij niet
bekend.
Amerika.
In het Amerikaansche leger heeft de radio-telegrafie steeds een
bescheiden rol gespeeld. Dit was niet een gevolg van het feit,
dat de Amerikanen de waarde van dit communicatiemiddel onder
schatten, maar van de omstandigheid, dat zij niet in staat waren
in zeer korten tijd voldoende stations voor hun millioenenleger
te bouwen en het daarvoor benoodigde personeel op te leiden.
7
