Sinds dat jaar werden de reproductiewerkzaamheden ook door
opheffing van de lithografische drukkerij bij het Departement der
B. O. W. -belangrijk uitgebreid, en geleidelijk is aan de Inrichting
alle verveelvuldigingsarbeid van den Indischen staatsdienst opge
dragen. Van af 1913 herhaaldelijk uitgebreid en van moderne
hulpmiddelen voorzien, in 1918 geëlectrificeerd, kon deze instelling
onder het Departement van Oorlog uitgroeien tot een belangrijk
bedrijf. Dit pleit zeker niet tegen dat departement.
in 1919 werd wederom van de zijde der reproductie betoogd,
dat uitbreiding niet langer mocht worden uitgesteld. Daar deze
niet mogelijk bleek binnen het toenmaals geoccupeerde terrein,
werd, mede in verband met plannen om den Topografischen dienst
naar Bandoeng over te brengen, door de Regeering een Commissie
voor de Topografische inrichting in het leven geroepen om Haar
ter zake van voorlichting te dienen, en tevens omtrent de beste
wijze, waarop voldaan zou kunnen worden aan de eischen, welke
de verschillende takken van dienst in toenemende mate stellen 1).
Deze Commissie heeft in 1921 de Regeering weten te overtuigen
niet. alleen van de noodzakelijkheid om te besluiten tot eene aan
zienlijke uitbreiding te Weltevreden van het bedrijf en tot eene
afscheiding van het Departement van Oorlog, doch zelfs.... om
dit te doen zonder het militaire departement ook maar de illusie te
laten, dat ook zijne inzichten omtrent het door de Commissie uit
gebrachte rapport ter zake dienende zouden kunnen zijn 2). Te
voren was het Legerbestuur reeds in kennis gesteld met het besluit
tot het dadelijk, t. b. v. de Inrichting, doen ontruimen van het door
de leiding van den Topogratischen dienst ingenomen gebouw,
terwijl aan die leiding een plaats aangewezen werd in een naburige
militaire woning of een aan te koopen belendend perceel.
Deze, door de Commissie uitgelokte besluiten mogen al zeer
geschikt geweest zijn om de ten uitvoerlegging der door haar ge-
wenschte maatregelen te bespoedigen, zij kunnen o. i. zoo min
bijdragen tot de overtuiging van het groote nut der afscheiding als
tot de ook daarna zoo onmisbare voorwaarden voor een goede,
onderlinge samenwerking.
Het is ons onbekend, of de Permanente kaarteeringscommissie, waarin het
meerendeel der takken van staatsdienst zijn vertegenwoordigd, ter zake
om advies gevraagd werd.
2). Er was een militair lid aan de Commissie toegevoegd, zoodat gerekend
kon worden, dat de inzichten van het militaire departement op voldoende
wijze naar voren waren gebracht. Waar de Commissie echter aanvan
kelijk aangestuurd schijnt te hebben op een afscheiding van den ge-
heelen Topografischen dienst en overbrenging daarvan naar het civiele
departement, kan moeilijk van goed overleg en ontvouwing der weder-
zijdsche inzichten sprake zijn geweest. Dat zij, de gevaren eener decen
tralisatie op cartografisch gebied aldus erkennende, niettemin daartoe
voorstellen heeft kunnen doen, wijst op leemten van organieken aard,
waarvan de aanvulling haar wel zeer moeilijk moet zijn gebleken.
