met Rusland moeten worden afgerekend en naar het Westen eene defen
sieve houding moeten zijn aangenomen.
Het schenden van de Belgische neutraliteit wordt een ernstige fout
genoemd. We lezen t. z. op blz. 36: „Doch geheel afgescheiden daarvan
moeten wij Schlieffens plan beslist en onvoorwaardelijk afkeuren. Het was
een verwerpelijk, een slecht plan, dat berustte op den grondslag van
woordbreuk en trouweloosheid. Het mocht in 1914, of wanneer ook,
niet tot uitvoering komen. Het was niet anders toe te passen, dan door
de D. legers onmiddellijk te doen overgaan op het territoir van Luxemburg
en van België, twee onafhankelijke staten, die buiten de geschillen met Fr.
stonden. Bovendien waren beide landen met D.'s (Pruisen's) medewer
king bij internationale tractaten o n z ij d i g verklaard en zij verlangden
onzijdig te blijven. De D. Regeering miste het recht over beide landen de
rampen van den oorlog uit te storten. Zij brak het woord, waarmede zij
zich tegenover die landen en de overige, bij hun neutraliteit betrokken
rijken, verbonden had, en toonde zich in de hoogste mate onbetrouwbaar
en immoreel. Het is voor D. zelf ten diepste te betreuren, dat dit plan
ingang gevonden heeft en ten uitvoer gebracht is."
Nog enkele aanhalingen uit het Hoofdstuk „Eindindrukken" mogen hier
volgen
„De D. leiding, in naam des Keizers, schoot feitelijk in bijna alles te
kort. Zij was niet aanwezig, waar ze behoorde te zijnzij bleef in gebreke,
waar ze zich moest doen gelden. Zij liet aan de legercommandanten over
te handelen, waar ingrijpen harerzijds beslist noodig ware geweest. Zij
wisselde van inzicht, stapelde den eenen misgreep op den anderen kortom,
waar de leiding zóó gebrekkig was en bleef, kon de uitslag niet gunstig zijn."
„Ook aan Fransche zijde was de leiding ver van grandioos. Over Jof-
fre's operatie- en concentratieplannen, die in geenen deele pasten op den
militairen toestand van Aug. 1914 bij de tegenpartij, hebben wij ons ge
voelen reeds ontwikkeld en gestaafd. Het denkbeeld, na de eerste nederla
gen in den grensoorlog door hem opgevat en in hoofdzaak reeds uitgevoerd—
namelijk het terugtrekken tot achter de Seine, om te wachten, tot de Russen
in O. Pruisen den gemeenschappelijken vijand zouden hebben klein gekregen—
was allerongelukkigst. Indien Galliéni niet op het juiste oogenblik met
groote kracht, energie en volharding tusschenbeide ware getreden, om
Joffre te bewegen partij te trekken van de bestaande gunstige gelegenheid om
den tegenstander te lijf te gaan zou Frankryk aan en achter de Seine, naar
menschelijke berekening, een catastrophe tegemoet gegaan zijn. Galliénija,
dat was een echt, een groot veldheer, tevens een man met een door en
door flink karakter. Hij is een schitterende ster aan den militairen hemel
in de eerste periode van den wereldoorlog. Door zijn optreden is Fr. gered,
voor een débacle behoed. Hem zij daarvoor alle hulde! Zijn nagedachtenis
kan in Fr. niet hoog genoeg worden geëerd 1 Ook Lanrezac's naam verdient
lof en roem. Waar Joffre, zonder bepaalde reden, den D. opmarsch alleen
ten O.van de Maas verwachtte en ondanks Lanrezac's vertoogen langen
tijd bleef verwachten, moesten zijn oogen ten slotte toch door de feiten
opengaan. De bekwame legercommandant kreeg kort daarna zijn ontslag.
Ondank blijft 's werelds loon!"
„In het overbrengen van troepen, van punten, waar ze konden worden
gemist, naar gedeelten van het oorlogsterrein, waar zij door den loop der
operatiën méér noodig waren of eerlang konden worden, was Joffre diligent
en veel handiger dan de D. legerleiding. Deze kwam in dat opzicht,
door onjuiste waardeering van de onderscheidene in het spel zijnde be
langen, veel te kort".
„Maar ook hij (von Kluck) bezat „les défauts de ses qualités". Zijn
snel oprukken over de Marne, toen hij op 5 Sept. wist feitelijk in strijd te
handelen met de bedoelingen van het groote hoofdkwartier, is niet goed
te keuren. Het verband en de samenhang met het 2de Leger gingen reeds
daardoor verloren. En deze fout werd later nog vergroot. Naar wij
57
