Het komt mij voor, dat veel misverstand ware voorkomen, indien
Schr. van meet af aan zijn stelling aldus geformuleerd had en ook
zijn kostenberekening dienovereenkomstig had ingericht. Finan-
tièele vergelijkingen zijn thans onmogelijk, daar de kosten van de
Vlootwet omvatten een compleet stelsel van maritieme defensie,
luchtmacht incluis, en de berekeningen van den heer B slechts
betrekking hebben op een gedeelte daarvan, n. 1. op de luchtmacht
alleen. Hoe dit ook zij, wanneer de heer B. ten slotte ook nog met
mij van meening kan zijn, dat wij den vijand, zoolang deze nog
scheep moet gaan om onzen archipel te bereiken, met een zeemacht
moeten bestrijden zeevliegdienst daaronder begrepen en dat
eerst wanneer de vijand per luchtvloot hierheen komt van een
luchtdefensie sprake is in denzelfden zin des woords, waarin wij
thans van een maritieme defensie spreken, dan geloof ik, dat onze
meeningen dichter bijeen staan dan het oorspronkelijke artikel van
den heer B. deed vermoeden.
Het verschil betreft, naar ik begrijp, in hoofdzaak alleen de
waarde welke aan een vliegdienst als hoofdwapen ter zee en aan
den o. z. dienst als zoodanig moet worden toegekend.
Omtrent den vliegdienst werd over en weer reeds genoeg te
berde °*ebracht. Het verder aanhalen van couranten- en tijdschrift
artikelen pro en contra kan deze vraag niet tot oplossing brengen.
De oorlogsondervinding op dit punt is onvoldoende om een
oordeel te vellen en de eigen vredesondervinding bij den Marine-
vliegdienst stemt tot uiterste omzichtigheid.
Wat de duikboot aangaat, staan wij er anders voor. De rijke oor-
leeservaring leert, dat de duikboot in den aanvang veel succes boek-
{0ook tegen oorlogsschepen en dat zij zelfs, ofschoon langen
tijd om politieke redenen in haar optreden beperkt, een oogenblik
Engeland aan den rand van den ondergang bracht. Toen de juiste
afweermiddelen ingevoerd waren, bestaande in samenwerking van
de krijgsmiddelen boven water, in de lucht en onder water, nam
het succes van de duikboot snel af, omdat deze op haar terrein
niet kon samenwerken met de genoemde wapens. De grondregel
van de krijgskunde ter zee, dat alleen samenwerking van de
wapens blijvend succes heeft, werd hier weder bewaarheid,
niettegenstaande de duikboot op zichzelf een formidabel wapen
was crebleken. Conform deze inzichten werd de duikboot in samen
werking met de andere wapenen tot machtskern gekozen in het
defensie-systeem der Interdepartementale Commissie. In deze
inzichten, ik herhaal het, is geen wijziging gekomen, ook niet door
de ondervinding in de Indische wateren opgedaan.
Ik zou op dit punt niet zijn terug gekomen na de duidelijke uit
spraak welke ik daaromtrent in de Juni-aflevering van dit tijdschrift
reeds deed, ware het niet, dat de heer B. thans wederom aanvoert,
dat °"ebleken zou zijn, dat de strijdmacht der Interdepartementale
Commissie niet berekend zou zijn voor de haar toegedachte taak.
462
