Zonder het werken en worstelen ook van de zending zag Indië
er niet uit zooals het heden ten dage doet. De geestelijke en
lichamelijke zorgen, die zij aan de bevolking besteed heeft, zullen
niet nalaten verder vrucht te dragen.
Dc verdraagzaamheid op godsdienstig gebied, welke hier wordt
gevonden, kan andere streken der wereld ten voorbeeld zijn. Gingen
niet onlangs zelfs stemmen op (van weerszijden onverdacht),
welke spraken over een zooveel mogelijk samengaan van de
belijders van den Christelijken en van den Mohammedaanschen
godsdienst? Wat hieruit worden kan weten wij niet, doch het
behoeft althans niet te verontrusten.
Alleen zij nog de aandacht gevestigd op het, gedeeltelijk ook
internationale, vraagstuk der Mekkagangers, dat in geval van
isolatie mogelijk aanleiding tot ontevredenheid en tot inmenging
van vreemden zou kunnen geven. Ontevredenheid zou natuurlijk
door vijandelijke propaganda worden aangewakkerd. Welwillende,
maar krachtige, Regeeringsvoorlichting zal echter eerder gehoor
vinden, dan zulke vijandelijke propaganda, die niet geheel verhin
derd zal kunnen worden en wier omvang en invloed bepaald wordt
door het karakter van den tegenstander en door de ter zijner
beschikking staande middelen.
In ieder geval dient rekening te worden gehouden met de moge
lijkheid, dat geheime krachten zich zullen doen gelden en onte
vredenheid en onrust zullen zoeken te stichten en te kweeken,
waarbij godsdienstige uitingen, zoo goed als elke andere bestaande
vorm van geestelijk leven, op de proef zullen worden gesteld.
Steunverleening aan vijandelijke propaganda van de zijde van
zekere organisaties, zooals de partij der Kommunisten in Indië,
de afdeeling B der Sarikat Islam en wellicht meerdere, mag niet
als denkbeeldig, of als van weinig beteekenis, worden beschouwd.
Pogingen tot omkooping, misleiding door geheime agenten,
spionnage en vele andere middelen kunnen en zullen, waar mogelijk,
worden toegepast. Men leze hierover het werk van Captain
Ferdinand Tuohy. „The Secret Corps. A tale of „intelligence" on
all fronts".
In het bijzonder in landen met een nog weinig ontwikkelde
bevolking is vergiftiging der publieke opinie spoedig mogelijk en
uiterst gevaarlijk. Hiermede moet op Java terdege rekening worden
gehouden. Al wordt van Regeeringszijde nauwlettend tegen bepaal
de uitwassen gewaakt, toch kan daardoor niet worden voorkomen,
dat er in die richting wordt gewerkt. Het eenige afdoende middel
tegen zulke, vooral in kritieke tijden gevaarlijke, stroomingen is
de volksziel er tegen te wapenen.
De zorgeloosheid en de berusting der Inlandsche bevolking moge
de leiders zwak doen staan, daartegenover moet worden bedacht,
532