De bestrijding van ongewenschte, de bevordering van en de
steunverleening aan gewenschte invloeden op het geestelijk leven
der menigte kan de Regeering slechts in handen houden, indien
zij de middelen voor het onderling verkeer blijft beheerschen. De
graad van volmaaktheid, waartoe die middelen zijn opgevoerd,
bepaalt hunne waarde ten aanzien der mogelijke invloeden.
V. Regeerings-voorlichting.
Op den weg der Regeering, en op de grens tusschen voorberei
ding en regeling, ligt het, de bevolking in voorkomende gevallen
tijdig in te lichten omtrent de volkenrechtelijke gevolgen van
oorlog en isolatie. Tijdige verspreiding van zuivere en gezonde
begrippen omtrent het ontstaan van nieuwe toestanden, zonder
daarop vooruit te loopen, voorkomt veel leed en kwaad en bevor
dert het vertrouwen. De reeds genoemde officieele berichtendienst
kan zijn optreden .naar buiten daarmede aanvangen.
Paniek dient vermeden te worden. Om te kunnen volhouden
en in geval van isolatie is het immers niet anders dan een kwestie
van volhouden is zelfvertrouwen noodig. Waar de omstandig
heden voor Java van dien aard zijn, dat wellicht reeds vóór of in
den aanvang van een isolatie een maatregel moet worden getroffen,
welke dat vertrouwen ernstig zou kunnen schaden, ja, oorzaak van
paniek zou kunnen worden, moet daarmede rekening worden
gehouden. De bedoelde maatregel is de verplaatsing van den zetel
van Regeering en Volksraad. In het I. M. T. van Mei 1916 sprak
de heer Muurling, toen Kapitein van den Generalen Staf, zich dien
aangaande als volgt uit: „Het zou zeer gewenscht zijn reeds thans
de bevolking gemeenzaam te maken met het denkbeeld, dat in
oorlogstijd de bestuurszetel zal worden verlegd, en voorts haar er
op voor te bereiden, dat in geval van oorlog eene vijandelijke
invasie van een deel van Java als regel niet te beletten zal zijn,
maar dat eene dergelijke, aanvankelijke invasie omtrent den uitslag
van den krijg niets beslist en zelfs niet als een eerste succès voor
den aanvaller mag worden aangezien. Te veel wordt nog geloofd
zelfs in ontwikkelde Europeesche kringen dat ons Leger zal
trachten in elk geval eene landing te beletten, zoodat het gevaar
groot is, dat eene volbrachte vijandelijke landing een deprimee-
rende invloed zal hebben".
Door uitgave van een beknopt en helder vlugschrift, door aan
plakbiljetten en strooibiljetten, door mededeelingen in de bladen
is veel te bereiken. Van militaire zijde zouden een krijgsgeschied
kundig archief en een geheime militaire inlichtingendienst hulp
verleenen en gewenschte gegevens verschaffen kunnen. Stukken
van meer blijvende waarde zijn door de verspreiding van een
Oranjeboek tot gemeengoed te maken. Allerlei uiteenzettingen
komen voor opname daarbij in aanmerking.
Als voorbeeld wordt hier slechts genoemd het antwoord door
536