hun laatsten cent offeren voor de oorlogsleenmgen; en met het
minst met de velen, die jaren achtereen in de grootste ontbering
moeten leven in den voortdurenden strijd met den honger. Het
werd eene worsteling tusschen de economische en vooral tusschen
de moreele volkskrachten, ingezet tot hare uiterste capaciteit.
Allen, voor allen!
Zelfs in de grootste oorlogen van vroeger jaren werd het
politieke, het maatschappelijke, het cultureele leven der oorlog
voerende volken slechts in beperkte mate aangetast. In den
laatsten oorlog werd alles gesteld in dienst van den strijd; was
ieder jong of oud, doordrongen van de overtuiging, dat het ging
om het behoud van het vaderland, om de plaats welke dit in de
rij der volkeren zou innemen.
Aan de krachtige uiting van den volkswil, aan de energie en
den arbiedswil van allen, zonder uitzondering, aan de inzetting
van alle personeele en materieele krachten is het toe te schrijven,
dat de techniek in den laatsten oorlog in enkele maanden vorde
ringen kon bereiken, die vroeger eerst in tientallen van jaren kon
den worden verkregen.
Waar Napoleon opmerkte, dat de tactiek elke tien jaien zich
moest wijzigen, daar doet zich dit verschijnsel in den laatsten
oorlog in zeer korte tijdsverloopen voor. De geweldige massa s
mannen, wapens, levensmiddelen, financieele en vooral technische
hulpbronnen hadden in den laatsten oorlog snelle, periodieke
wijzigingen in de methode van oorlogvoeren ten gevolge. Steeds
opnieuw maakte de tactiek gebruik van de nieuwe hulpbronnen,
welke de techniek haar in steeds ruimer mate bood. Elke nieuwe
krachtsinspanning van het volk in zijn geheel moest door den
tegenstander worden gevolgd, wilde hij niet ondergaan in de
worsteling". A
Als teekenend staaltje van wat in personeel en materieel opzicht
te bereiken valt, zij herinnerd aan hetgeen, volgens het door den
gewezen minister van oorlog, den heer Millerand, gegeven verhaal,
in Frankrijk met betrekking tot de munitievoorziening is voorge
vallen;
,17 September 1914 werd den M. v. O. gemeld, dat de munitie
voor het geschut dreigde te ontbreken en dat men de productie
ervan zonder uitstel van 13.500 op 100.000 per dag moest brengen.
Met granaten voor de 75 m. AA. kanonnen te beginnen.
Drie dagen later, den 20sten September, riep de minister te
Bordeaux de vertegenwoordigers der industrie bijeen, vereenigde
ze tot groepen, die tot een bepaalde streek behoorden, en plaatste
aan he? hoofd daarvan een verantwoordelijke instelling, of persoon.
Ondanks de moeilijkheden, die men zich onmogelijk kan voor
stellen, als men ze niet mede gemaakt heeft, met inrichtingen,
waar personeel, zoowel als materieel, ontbrak en waarvan het
personeel voor het meerendeel onervaren was in den mgewikkel-
544
