780
een collectieve kracht, die de individueele gevoelens vervangt. Het
opwekken en onderhouden van een goeden korpsgeest is zaak van den
commandant, hulpmiddelen zijnverschil in uniform, de kennis van de
krijgsgeschiedenis van het korps en de recruteering voor het korps.
Na zijn theoretische beschouwingen gaat de schr. over tot de behande
ling van het moreel van het Fransche leger in den loop van den oorlog.
Bij de mobilisatie heerschte er groot enthousiasme en, tengevolge van
het vlotte verloop, groot vertrouwen. Ook de wetenschap dat Engeland
zou helpen deed het moreel stijgen. Daarbij kwam de haat tegen de Duit-
schers. Maar weldra deden verschillende oorzaken het moreeï zakken. In
de eerste plaats de geweldige kracht die Duitschland bleek te ontwikkelen,
dan de algemeene terugtocht, zware verliezen en opeenvolgende tegensla
gen tengevolge van een te sterk doorgevoerd offensief a outrance, zelfs
tegen zwaar versterkte stellingen, zoodat menige aanval doodbloedde tegen
mitrailleurs en prikkeldraad.
Dan komt de Marne en plotseling keert alles ten goede. Het leger ziet
dat de Duitschers niet onoverwinnelijk zijn, het voelt zijn zelfvertrouwen
herleven, het moreel stijgt weer tot groote hoogte. Maar in stede van het
einde van den oorlog te zien komen moet de soldaat den winter in de
loopgraven doorbrengen, in dikwerf allertreurigste omstandigheden. Maar
toch weet hij die teleurstelling te boven te komen, zijn wil om te winnen
is krachtig genoeg om hem door die moeilijke tijden heen te helpen. De
mislukte pogingen om door het Duitsche front te breken, van Mei 191? tot
Februari 1916 dooven zelfs het vertrouwen in den goeden afloop niet. Dan
komt de periode waarin aller oogen en harten zich wenden naar VERDUN.
Hiervan zegt de schr. „Sublime épopee. Un futur Victor Hugo chantera en
des vers magnifiques Ia plus belle chanson de gestes franqaises. Verdun.
Ton nom sacré a répandu dans le monde entier Ie prestige et la gloire
de la France''. Geen wonder dat in dat tijdsverloop het moreel van het
Fransche leger uitstekend was.
Maar dan volgt de periode van April 1917 tot Maart 1918. De hoop was
opgewekt dat eindelijk de groote slag geslagen zou worden, men zou nu
met inzet van alle krachten een einde aan den oorlog maken Maar de
vijand is ook nog sterk, al had men verzekerd, dat hij op was. Hij weet
den grooten aanval af te slaan en gaat zelfs tot den tegenaanval over.
Toen was het met het moreel van het Fransche leger uit. Zeer ernstige
dingen zijn er toen gebeurd, ziekmelden op groote schaal, dienstweigerin
gen, oproerigheid. Twee mannen hebben toen volgens den schr. Frank
rijk gered, door het moreel weder op te heffen met zeer krachtige mid
delen. Pétain wat betreft het leger en Clémenceau wat betreft het land
zelf. De eerste zorgt persoonlijk dat alles wat mogelijk is gedaan wordt
om de soldaten weer in het rechte spoor te brengen, hij snelt in zijn auto
het gansche front langs om zich op de hoogte te stellen, strenge orders
worden gegeven opdat de chefs zich ten volle wijden aan de belangen
van hun ondergeschikten, omgekeerd wordt met krasse maatregelen de
wankele discipline hersteld. Clémenceau zuivert Frankrijk van de roode en
andere défaitisten. (Dat ook daarbij zeer krachtig werd opgetreden is
welbekend). De krachtige grijsaard heeft met wonderbaarlijke geestkracht
Frankrijk „geassaip.eerd". Bovendien kwam toen langzamerhand de Ameri-
kaansche hulp in het zicht en het slot was dat de Franschen, toen het
groote voorjaarsoffensief van de Duitschers begon, weer genoeg geest
kracht hadden om de geweldige doorbraakpoging, die de uiterste inspan
ning van Duitschland vormde, tot staan te brengen. Ook de tweede poging
der Duitschers mislukte en verkeerde in het groote tegenoffensief, dat den
oorlog beëindigde.
Bulletin Beige des sciences militaires. Augustus. In dit nummer komt een
belangrijk artikel voor over den steun door mitrailleurs te geven aan de
aanvallende inf., waarin de schr. twijfel uitspreekt over de wijze waarop
voor het B. leger het gebruik van de mitr. cien is geregeld. Hij zou lie
ver hetzij de D., hetzij de Fr. indeeling ingevoerd zien en staaft zijne
