tangent", waarin de invalshoek door den terreinhoek is
vervangen, zie I. G. T. A., Annexe X)
2. Voor 90° is 95 90° a
3. Voor a 0 is cp =90°
4. Voor a 90° is tg 95 cos yS tg t
is bovendien /S 0, dan is 95 t.
In het algemeen is cpu 0, wanneer tg t tg/Jcos a, d.w. z.
wanneer de projectie van de richtlijn op het verticale vlak door
de waarnemingslijn, met die waarnemingslijn samenvalt.
Wanneer klein is ten opzichte van t, geldt de eenvoudige
formule
Wat de formule voor y betreft, zij hier nog opgemerkt, dat,
wanneer t klein is ten opzichte van de formule overgaat in
tg 7 (12 b)
sin. a
g. Men meene niet, dat met de twee genoemde waarnemings-
vlakken alle mogelijkheden zijn uitgeput. In bijzondere gevallen
kan men nog anders te werk gaan. Zoo is het mogelijk, zijn
waarnemingsvlak te kiezen door waarnemingslijn en invalslijn,
in welk geval de draaiïngshoek wordt gevonden met de formule,
welke geldt voor (pu door daarin voor t den invalshoek op den
horizon te substitueeren. Dikwijls evenwel zullen berekeningen
in die bijzondere gevallen achterwege kunnen blijven. Zij een
waarnemer b. v. opgesteld ver zijwaarts van het rooivlak (oT> 60°)
en ongeveer op dezelfde hoogte als het doel (kleine dan kan
hij zonder verdere berekening aan de liggende glasplaatlijn van
zijn kijker de helling geven van de invalslijn; Spn. boven het aldus
gevormde waarnemingsvlak behooren bij een baan, Spn. er
onder bij een baan. De S. Hn. worden niet opgemeten. Een
maatstaf voor die S. H. heeft men immers in het interval, dat men
opmeet in °/00 L. of R.
h. Het is niet noodig, zich door de in het voorgaande afge
leide formules te laten afschrikken van het afgeven van tijdvuur
in bergterrein. In de eerste plaats moeten er al aanzienlijke
hoogteverschillen zijn, voordat het noodig is, die formules toe
te passen. Bij waarden van t en 25 °/00 behoeft men er nog
niet aan te denken. En bij grootere waarden van deze hoeken
zal (afhankelijk van a) dikwijls nog blijken, dat 9o, of 9?,, te ver-
waarloozen is. Blijkt het evenwel wenschelijk, de liggende glas-
plaatlijn de berekende helling te geven, dan verloopt het vuur,
wanneer dit eenmaal is geschied en de instrumenten, voor dit
doel vervaardigd, zijn zeer eenvoudig te behandelennagenoeg
als onder gewone omstandigheden. Bij waarnemingvlak I zal
een enkele maal uit de gemeten S. H. de ware S. H. bere-
306