en alleen deze Iaatsten zich in hun settlement te Deshima wisten tehand-
«wfl ,twee eeu,w,en van afsluiting van Japan, waarbij op
straffe des doods ieder vreemdeling verboden was Japan te betreden en
ieder Japanner het land te verlaten.
I-war,en wederom de Westerlingen, die na met geweld de openstel
ling van Chineesche havens en door concessies een vaste plaats in dat
wV*e* g?-n te,hebben> ook aan Japan den eisch stelden zijn gebied
voor het internationale verkeer te openen.
Het.Seeft blijk van doorzicht, dat de Japansche staatslieden zoo spoedig
mogelijk de Westersche methoden accepteerden, waardoor zij, om maar een
voorbeeld te noemen, zich al heel spoedig van de exterritoriale rechtspraak
konden ontdoen en zich als zelfstandige macht in den Pacific oriënteeren.
De Chineesche oorlog bracht als materieel voordeel Formosa en het uit
zicht Korea te annexeeren en daarnaast het moreele gewin de eerste Azia
tische grootmacht te zijn, terwijl de gelukkige afloop van den oorlog met
Rusland mogelijk door de houding van Engeland, bevreesd voor expan-
siezucht van Rusland, het een plaats verzekerde onder de groote mogend-
hede,n bl't verloop der zaken bracht voor Japan de noodzakelijkheid mede,
een dubbele politiek te voeren, één tegenover de Aziatische staten, waar
de pan-Aziatisehe gedachte verzoend moest worden met de zucht over
hen de hegemonie te verkrijgen en één tegenover de Europeesche staten
die als vreemde indringers in het Verre Oosten worden beschouwd maar
waarbij ter dege rekening moest gehouden worden met hun grootere eco
nomische en strategische kwaliteiten. Deze dubbele politiek verklaart de
houding van Japan bij de huidige Chineesche troebelen.
Werd zooeven aan de historie een argument ontleend om den drang van
Japan tot expansie te verklaren, sterk is dit verlangen in de hand gewerkt,
ja zelfs tot roeping geworden door de moderne Shinto-leer, die met de
grondstelling van de directe goddelijke afstamming van het heerschers-
nuis, levens de voorbeschikking predikt voor het Japansche volk te
heerschen. Het is vooral na de restauratie, dat het onderwijsstelsel met
trcddcen^ ®I0n z00a's Chamberlain het typeerend noemt, werd door-
Vóór den wereldoorlog was de stand van zaken deze, dat Japan wel
een leidende positie in het Verre Oosten had, doch nog in toom werd
gehouden door het opkomende Duitschland, door de gevestigde Engelsche
belangen en in veel mindere mate door Rusland, wiens positie door den
Japanschen oorlog was teruggedrongen, terwijl de Amerikaansche invloed
pas in opkomst was. In een volgend artikel zullen wij zien, hoe Japan
van de unieke gelegenheid, welke de wereldoorlog het bood, op econo
misch en militair terrein geen profijt heeft weten te trekken.
II.
Van den wereldoorlog tot heden.
De unieke kans Japan door den wereldoorlog geboden, lag zoowel op
economisch als op politiek terrein. Door de uitschakeling van de Europeesche
en later ook van de Amerikaansche handelsconcurrentie kreeg Japan een
monopoliestelling voor den afzet van zijn waren door het geheele Verre
Oosten. Daardoor zou het tevens zijn industrie zelfstandig kunnen maken
die door beschermende rechten en staatssubsidie kunstmatig was opgezet!
Het heeft die kans laten loopen voor het oogenblikkelijk gewin en niet
getracht de markt te behouden, wat alleen mogelijk zou geweest zijn
wanneer het zijn waren op het peil der concurrenten, die dadelijk, na den'
wapenstilstand het verloren gebied konden herwinnen, had weten te brengen.
De politieke kans was nog grooter; immers, Rusland en Duitschland
waren van het terrein verdwenen, terwijl Engeland te zeer met aen oorlog
geoccupeerd was om zijn rechten in China te doen gelden. Het lag aan
Japan zijn macht in China zóó te vestigen, dat het inderdaad de hegemonie
541