er o, a. terdege op letten, dat daar geen andere werkzaamheden
dan alleen voor den lande verricht werden, d. i. dat het personeel
den gouvernementstijd niet besteedde met clandestiene karreweitjes
voor particulieren. En ook, dat geene gouvernements-materialen
werden aangewend voor heimelijke leveranties aan de burgerij.
Het voorbeeld van het vroegere Ambachtskwartier te Batavia en
hetgeen daar geknceid werd, was ten dezen leerzaam. Nicolaus
de Graaft verhaalt daarover in zijn Oostindise Spiegel:
„Men moet sig bedroeven hoe wild alles toegaat, wat hout,
„spijkers, ijzerwerk en andere dingen gaan er niet teniet? Hoe
„menig manden spijkers worden daar niet gekadrait? Hoeveel
„kosynen, Deurposten, Deuren en Vensters worden daar onder
„de Lootse gemaakt en aan de Vrije Burgers-huisen geset?
„Wat Kisten, Kasten en Kabinetten, met beeldwerk verciert, worden
„daar niet ook gemaakt, en van de Compagnies bedienden
„bearbeid
en verder
Het administratieve beheer van eene zoo gevarieerde inrichting
leverde wel eens moeilijkheden op het kostte de Rekenkamer
te Batavia niet zelden moeite om de noodige jaarlijksche opgaven
en begrootingen in handen te krijgen.
Zoo schreef onder het bestuur van den Gouverneur-Generaal
v. d. Capellen de secretaris van den Raad van Finantiën, Bousquet,
aan den inspecteur v. d. Graaff„Van het Militair Departement
nog geen begrootingen de mannen van den Constructiewinkel
zeggen op allestra taoe (wij weten er niets van). Bevredig
mij toch met Z. Exc. en doe hem begrijpen dat, wanneer ik
op de stukken van den Constructiewinkel zit te studeeren, ik
onmogelijk nog het Journaal en het Grootboek kan behandelen.
God en de Gouv. Generaal weten dat indien hartelijke liefde
voor zijn persoon en lust om den wagen regt te houden
in staat zijn om hetgeen aan kunde en bekwaamheid ontbreekt
te suppleeren, het bij den Raad van Financiën het geval is
maar dit was het geval bij Jozua ook, en evenwel zag Onze
Lieve Heer dat hij er niet mee kon klaren, en daarom gaf hij
hem het vermogen om de zon voor een poos aan den ketting te
leggen."
Tijdens de luimige secretaris dit schreef, was de boekhouding
van den staat echter deerlijk in het achterschip geraakt. Er zou
een tijd komen waarin het beheer van den Constructiewinkel aan
de Comptabiliteit te Batavia minder hoofdbreken kostte, en het
niet meer kon gebeuren dat directeur en magazijnmeester zich met
een tra taoe (ook als „weet ik het" te interpreteeren)van een
moeilijke verantwoording afmaakten.
Tot zoover het historisch overzicht.
Inderdaad was het administratief beheer van den A. C. W. later
behoorlijker ingericht, in zooverre dat de uitgaven en inkomsten
149
