1. Initiatief moet uitdrukking vinden in een doelbewuste han
deling.
2. Met alle krachtsinspanning dient de leiding er voor te
waken dat haar het initiatief niet door de tegenpartij wordt
ontnomen.
3. Voor het ontwikkelen van initiatief is het geenszins noodza
kelijk dat men de meerdere in getalsterkte is.
4. De staatkunde mag het initiatief van den veldheer niet aan
banden leggen.
Ad. 1. Het ligt voor de hand dat initiatief alleen dan uitzicht
op succes belooft, indien de leiding weet wat zij wil; indien
doelbewust wordt gehandeld. Alleen in dat geval worden'svijands
handelingen ondergeschikt gemaakt aan de eigen voornemens
bij een weifelend optreden, een hinken op twee gedachten, zullen
resultaten uitblijven zooals uit het ondervolgende mag worden
afgeleid.
Als voorbeeld van een doelbewuste handeling mag zeker wel
het optreden van de combinatie Hindenburg-Ludendorff
worden genoemd tijdens de operaties in Oost-Pruisen van 25
Augustus tot 13 September (schetsen 1 en 2).
Medio Augustus 1914 werd het 8e leger, dat voor de verde
diging van Oost-Pruisen was aangewezen, van uit het N. O.
bedreigd door het Russische Njemenleger onder Rennen-
kampf en van uit het Z. O. door het Narewleger onder
Samsonow. Wel had het 8e leger op 20 Augustus Rennen-
kampf bij Gumbinnen aangevallen, doch dit offensief had men
aan Duitsche zijde moeten afbreken met het gevolg, dat op 22
Augustus genoemd leger zich in vollen terugtocht bevond tus-
schen het merengebied en de Memel. De legerleiding was voor
nemens om het geheele gebied van Oost-Pruisen te ontruimen
en tot achter de Weichsel terug te gaan. Eerst als op het west
front, in Frankrijk, de beslissing zou zijn gevallen, zou Oost-
Pruisen van de Russische invasie bevrijd kunnen worden.
Intusschen vond een wisseling plaats in het commando van het
8e leger, waarover Hindenburg nu het bevel zou gaan
voeren, bijgestaan door Ludendorffals chef van den Staf.
Laatstgenoemde die, van uit België op doorreis naar Oost-Pruisen,
den 22sten Augustus in het Duitsche Hoofdkwartier te Coblenz
door von Moltke op de hoogte werd gesteld van evenvermel-
de gebeurtenissen, verzocht onmiddellijk om aan den Commandant
van het 8e leger telegrafisch opdracht te verstrekken, den terug
tocht op 23 Augustus te staken. Voor het stelling nemen achter
de Weichsel voelde Ludendorff niets. Eerstens moest men
niet onnoodig eigen gebied aan de verschrikkingen van een
Russische invasie blootstellen en vervolgens was de kans groot
om, gelet op 's vijands aanzienlijke overmacht, in een stelling
achter de Weichsel op den duur toch door de uit twee richtin-
158
