moest worden versterkt. Toen het Xle korps terugweek, moest
ook het lXe terug en was ook het inzetten van de 52e divisie
noodzakelijk. Toch gaf F o c h op 7 September het bevel om op
den linkervleugel een offensief te beginnen en zulks bij een
sterkteverhouding van 70.000 Franschen tegen 300 000 Duitschers,
aangezien het volle gewicht van de legers von Bülow en von
Hausen op het door Foch bezette frontgedeelte terecht kwam.
Den 8sten September werd die aanval met mogelijk nog meer
energie doorgezet, waarbij de linkervleugel ontlast werd door een
gelijktijdigen aanval van den rechtervleugel van het 5e Fransche
leger. Rechts week echter het XIe korps andermaal onder den
druk van een zwaren aanval. De 60e divisie werd gedecimeerd
en ging terug op Mailly, waardoor de rechtervleugel van het Xle
korps gevaar liep voor omvatting hetgeen ook geschiedde zoodat
ook het IXe korps terugmoest. Groot was het gevaar dat het 9e
leger van Foch doorbroken zou worden.
Foch overwoog, dat in zijn hachelijke positie alleen een
offensief uitkomst kon brengen en seinde naar Joffre: „Pressé
fortement sur ma droite, mon centre cède, impossible de me
mouvoirj'attaque"Aan zijn uitgeputte troepen die
terugvallen, beveelt hij het schier onmogelijke. Ook het leger
van Franc het d'Espery grijpt aan. Van dat leger worden
Foch het Xe korpsen de 51e reserve-divisie toegewezen, waar
van hij bij het aanbreken van den dag gebruik maakt om de,
door langdurige gevechten geheel uitgeputte 42e divisie af te lossen.
Het Xe korps zet hij in N. O. richting tot den tegenaanval in,
welke aanval vordert, hoewel niet minder dan 7 Duitsche korpsen
op het front van Foch aanvielen. F o c h's centrum wijkt echter
en geen versche reserves zijn meer beschikbaar. Het eenige dat
hem nog restte was de doodelijk vermoeide 42e divisie, die na
hare aflossing juist te Pleurs was aangekomen. Onmiddellijk geeft
Foch aan die divisie het bevel zich wederom tot den aanval
gereed te maken en l'/2 uur later wordt die divisie tegen v o n Hau
sen ingezet. Gelijktijdig gaat een order uit, dat over het geheele
front krachtig moet worden aangevallen. De vijand ziet thans
allerwege vijanden opdoemen en wordt op 9 September voorgoed
teruggedrongen.
Aan Fransche zijde zien wij derhalve aanvankelijk J o f f r e's
„bataille en retraite" gevolgd door diens tegenoffensief op 6
September, toen hem daartoe het oogenblik noodzakelijk en gun
stig scheen. Op uitnemende wijze hierin gesteund door het ini
tiatief zijner onderbevelhebbers Gallieni en Foch is dit
overnemen van het initiatief door Joffre voor de Duitschers
noodlottig geworden.
Ad. 3. Dat het voor het nemen van het initiatief geenszins
noodzakelijk is dat men tevens de meerdere in getalsterkte moet
171
