geïllustreerde prijscourant zal nog dit jaar in druk verschijnen en
kan Kogenschott's boekwerk als antiquiteit worden opgeborgen.
Voor het plaatsen en aannemen van bestellingen geeft een derge
lijke prijscourant belangrijke voordeelentelkenjare kunnen de
prijzen der artikelen in onderling overleg worden vastgesteld, ter
wijl het voor eene bestelling voldoende is naar het nummer van
de prijscourant te verwijzen.
Behalve voor meubilair zijn de groote timmerwinkels ingericht
voor het vervaardigen van deuren, raamkozijnen, dakconstructies,
enz., in één woord voor alle mogelijke houtconstructies en in staat
aan groote orders voor de Genie te voldoen. Zoo bestaat b.v. in
de werkplaatsen te Tjipinang en Soerabaja, waar eenige honderden
timmerlieden werken, gelegenheid belangrijke houtwerken te doen
uitvoeren, o.m. het in confectie maken van houten gebouwen,
bivaks, enz. terwijl in de smederijen de noodige ijzerconstructies
kunnen worden vervaardigd.
Hiermede hebben wij de voornaamste voor het Departement
van Oorlog werkende gevangenisbedrijven besproken en rest ons
nog slechts enkele kleinere bedrijven te vermelden als de zeep-
ziederij te Tjipinang waar zeep voor de militaire wasscherij te
Tjimahi wordt vervaardigd, de aanmaak van allerlei soorten dis
tinctieven en emblemen in de borduurwinkel van de vrouwenge
vangenis te Semarang en het vervaardigen van duizenden men-
dong ligmatjes in verschillende gevangenissen als Djocja, Solo,
Magelang, Mr. Cornelis, e.a.
Met het voorgaande hebben wij getracht aan te toonen tot welke
belangrijke resultaten de samenwerking tusschen Leger en Ge
vangeniswezen in den loop der jaren geleid heeft en hoe de aan
schaffing van kleeding- en uitrustingstukken, die in vroegere
jaren moest worden uitbesteed aan particuliere firma's of waar
voor uitzending uit Europa noodig was, langzamerhand is gecon
centreerd in daarvoor speciaal ingerichte gevangenisbedrijven in
Indië zelf. In het bijzonder de vlotte en coulante wijze waarop
steeds met de Intendance kon worden samengewerkt, heeft het
mogelijk gemaakt vele dezer bedrijven tot flinke bloeiende onder
nemingen te doen opgroeien.
Tevens hopen wij het vage begrip dat de meesten over Indische
gevangenistoestanden hebben eenigszins te hebben verduidelijkt en
een beeld te hebben gegeven op welke praktische wijze het
moeilijke arbeidsvraagstuk voor gevangenen in onze Koloniën is
opgelost. Natuurlijk zijn er nog vele andere tewerkstellingen voor
gevangenen dan alleen bij en voor het Leger, doch waar
deze buiten het kader van het hier behandelde onderwerp val
len, zijn zij buiten beschouwing gelaten.
Met een enkel woord moge nog worden gewezen op het meer
indirecte belang dat het Leger bij het Gevangeniswezen heeft,
namelijk als een dienst waarbij vele oud mindere-militairen na
214
