gericht geweest het Ottomaansche rijk te supprimeeren en een
pan-Arabischen staat te stichten, die de trait d'union zou worden
tusschen Egypte en Britsch-Indië.1) Tijdens en na den wereld
oorlog is Engeland geen duimbreed van die politiek afgeweken.
Het nieuwe Arabische koninkrijk zou de gevaarlijke flank
stelling, die Turkije ten opzichte van de verbinding Suez-Kanaal
Indië in nam, moeten neutraliseeren.2)
Die plannen heeft Engeland nog niet geheel ten uitvoer kunnen
brengen. Hoe de pan-Arabische beweging zich verder zal ont
wikkelen is niet te voorzien. De formule van het Arabische
koninkrijk schijnt niet te beantwoorden aan de ethiek en zeden van
de bewoners, noch aan hun beschavingstoestand.
Hoe het ook zij. Turkije zal zich met alle macht verzetten
tegen de vorming van een machtigen pan-Arabischen staat, waarin
het een bedreiging van zijn Zuidgrens ziet en een directen aan
slag van Engeland op het voortbestaan van den Turkschen staat.
Dat is ook de hoofdoorzaak van Turkije's verzet tegen den
afstand van Mosoel. Engeland heeft zich aan het sabelgekletter
van Turkije niet gestoord. De toekomst zal leeren of de Turksche
agitatie tegen den afstand van Mosoel verdere gevolgen zal hebben.
Het is echter niet waarschijnlijk, dat Engeland zich daardoor zal
laten intimideeren. Er staan hier voor Groot-Brittannië groote
belangen op het spel. De geschiedenis leert, dat Engeland nooit
afstand heeft gedaan van strategische punten die de „highways
of the Seas'' beheerschen. En men kan er zeker van zijn dat
het ondanks allen tegenstand, alles zal doen om zijn politiek in
Irak door te voeren en zal blijven voortwerken aan de stichting
van een machtigen pan-Arabischen staat, teneinde Rusland en
Turkije den weg naar den Indischen Oceaan en het Suezkanaal
af te snijden.
Ook Perzië schijnt onder den invloed van Engeland stelling te
hebben genomen tegen de Sovietregeering en de verhouding
van Groot Brittannië tot den nieuwen sjah Pahlavi schijnt dan
ook den laatsten tijd aanzienlijk verbeterd te zijn. De bolshe-
vistische leerstellingen zijn lijnrecht in strijd met de dogmatiek
van den Islam.
Het modernisme in Turkije heeft intusschen de religieuze kracht
van den Islam geweldig verzwakt. De afzetting van den Kalief,
de erkenning van den Europeeschen Zondag, de afschaffing der
nationale kleeding enz. moest verzet uitlokken bij de orthodoxe
Mohammedanen. Vooral door het afzetten van den Kalief, die de
heele orthodoxe Islamitische wereld onder zijn vleugels had
kunnen nemen en tegen het bolshevisme had kunnen mobiliseeren,
heeft het communisme vat kunnen krijgen op een deel der Mo-
283
Maurice Pernot. La question Turque. Revue des deux mondes 1922 p. 380.
2) Sydney H. North. The problem of oil Supplies. Fortn. Revieuw. 1923
p. 160.
