qui ont étudié a l'étranger." Die moraal is nog niet uitgeba
lanceerd en dat is een van de voornaamste redenen waarom het
bolshevisme in China vasten voet heeft kunnen krijgen. Het
tegenwoordige China ziet in Rusland nog het land, dat uit eerlijke
vriendschap," uit idealistische overwegingen het Hemelsche Rijk
in den strijd tegen het Imperialisme der Groote Mogendheden
steunt.
In China heeft de bolshevistische propaganda zich in hoofd
zaak ingesteld op de haat tegen de vreemdelingen. Alle zoeken
den, alle vooruitstrevenden, alle onrustige elementen heeft het
bolshevisme gemakkelijk tot zich kunnen trekken. Steeds meer sluit
zich de bolshevistische greep om China. Borodin is koning in Can
ton en wordt gesteund door het 1ste leger der Kuo-Min-Tang. In
het N.N.W. steunt de Soviet het leger van generaal Feng. In W.
China, vooral in de provincie Sze-Chuan, wordteen krach
tige propaganda gevoerd. Kwantoeng en Mongolië worden
als Russische provincies geregeerd. Door het personeel der Chi-
neesche Oosterspoorlijn door Sovietbeambten te vervangen, tracht
Rusland zich van die lijn meester te maken. Hier heeft de eerste
botsing tusschen Russen en Chineezen echter reeds plaats gehad.
Soviet-Rusland begaat in China dan ook een groote politieke fout. Er
zijn maar twee krachten die het verdeelde China kunnen ver
eenigen. De eene kracht is een dictator, die aan alle partijen
een heilig respect inboezemt, een Dzjengis Khan of Kublai Khan.
De andere kracht wordt gevormd door een bedreiging van China's
voortbestaan door een vreemden staat. De jongste geschiedenis
levert daarvan verschillende voorbeelden. Toen Japan te kennen
gaf, dat het Shantung blijvend in bezit zou nemen, vergat China
zijn binnenlandsche twisten en keerde de geheele natie zich en
bloc tegen Japan. Maar zoodra Japan te kennen gaf Shantung
te willen ontruimen, luwde de Chineesche belangstelling weer
even snel.
Men kan er verzekerd van zijn, dat vanaf het oogenblik, dat China
er zich rekenschap van geeft, dat Rusland onder het mom van
het communisme zich in werkelijkheid van de dictatuur in China wil
meester maken, het Chineesche nationalisme zich tegen de
Sovjetrepubliek zal keeren.
Wellicht juist daarom voert Amerika tegen China een liberale
politiek. Dat optreden van Amerika, dat op de douaneconferentie
tot uiting kwam, is een symptoom van groote beteekenis, dat aan
de meeste tijdgenooten is ontgaan. Buiten Europa had tot nog
toe Engeland de leiding in de wereldpolitiek. „Our duty is to
294
^Voorrede Van André Duboscq in de nieuwe uitgave van 1925 van M.O.
Maspéro. La Chine Moderne.
