hij in het pension Van Oekelen de bovenverdieping en betaalde
daar voor kost en inwoning, voor zich en zijn Duitschen bediende,
500 's maands. Een huurrijtuig kostte 150 's maands; voorts
schafte hij zich vier inlandsche livreibedienden aan. De livrei zou
blauw en wit wezen, afgezet met zilverpassement, maar Kromo
vroeg met zooveel aandrang om rood en wit, dat de generaal toe
gaf. 't Kwam immers op h u n rug te zitten, en niet op den zijne.
Spoedig brak de tijd aan voor zijn eerste inspectiereis, die hem
naar de residentie Bantam bracht. Voor een opperofficier, belast
met de ontwerping van een nieuw verdedigingsstelsel mocht het
een leerzaam, en ook een waarschuwend schouwspel heeten, toen
hij daar de overblijfselen van de vroegere versterkingen aan de
Merakbaai zag. Daar lagen ze, de overwoekerde puinhoopen van
forten en strandbatterijen, eenmaal door Daendels bestemd om
Java van dien kant tegen de Engelschen te beveiligen. Schatten
gelds hadden ze gekost, met honderden menschenlevens, en wat
had het gebaat? Al dat goed en bloed was opgeofferd aan een
militaire hersenschim; die versterkingen, of zooveel als daarvan
in 1811 gereed was, hadden de Engelschen niet verhinderd
Java te veroveren. De reis voortzettende naar Buitenzorg
en de Preanger ontmoette hij den hortulanus Teysinann, die hem
zijn medewerking beloofde voor het bijeenbrengen van een
herbarium en van eene collectie vogels en insekten ten
behoeve van het museum te Wiesbanden. Het verdere traject
door het binnenland scheen den reizenden generaal een triumf-
tocht; overal logies bij de regenten en feestelijkheden, overal
escortes met vlaggetjes, gamelangmuziek, versieringen, wajang-
vertooningen, steekspelen, dierengevechten, enz. De eene regent
toonde den vrijgezel zijn vrouwentimmer iets anders kan
hetBilderbuch für Hagestolze! 2) opdat hij hun
kostuum en sieraden op den keper zou kunnen beschouwen; een
ander liet hem zijne europeesche renpaarden zien, een derde zijne
kostbare wapens en familie-poesaka, een vierde zijne menagerie,
met dwergen en albino's. En de generaal oordeelde: „ein jedes
Thierchen hat sein Plasirchen!"
In Midden-Java, te Gombong en elders, verzette hij de bakens
door vorige militaire specialiteiten daar geplaatst. Volgens het
bestek der generaals v. d. Bosch en v. d. Wyck had Gombong eene
vesting moeten worden, en men was bezig er een van te maken.
Von Gagern echter achtte de situatie ongeschikt en liet zoo
ver reikte zijne bevoegdheid wel de werkzaamheden staken.
Alleen het bomvrije vierhoekig reduit, waarmee men toen reeds
ver gevorderd was, mocht voltooid worden. Later schreef de leger-
kommandant, hertog van Saksen Weimar Eisenach, van deze ver-
Frauenzimmer vrouwenvertrek.
A Vrijgezel.
362
