Ook speelt het toeval een rol, waar het soms compromitteerende
feiten aan het licht brengt, waarvan de bekendheid als een nroreelen
duimschroef kan worden aangewend. Zoo betrapte een bivakcom
mandant de zuster van een uitgewekene, waaromtrent men tot dat
tijdstip geen juiste berichten had kunnen erlangen, en flagrant dé-
lit. Door maatregelen tegen bekend worden te treffen, doch haar met
openbaarmaking te dreigen, gaf zij ten slotte de langgewenschte
aanwijzingen. Een vaccinateur werd bij een onverwacht bezoek
van den gezaghebber in het bezit bevonden van compromitteerende
lectuur. Een bedreiging met ontslag op grond van dat bezit deed
hem een extremistisch complot verraden.
Niet alleen een spitsen der ooren, maar een goed den oogen den
kost geven, levert veel op. Punt 28 V. P. T. L. vermeldt daarover
het noodige en de Revue des üeux Mondes geeft daarvan volgend
recent voorbeeld: „Des le début du printemps de 1925, les offi
ciers qui commandaient dans la région de l'Ouergha se rendirent
compte que les populations y subissaient l'influence des agents
d'Abd-el-Kriin. De brefs éclairs de haine sous des paupières vite
.abaissées se lisaient, dans les yeux, au passage du Roumi. Les
réponses aux questions posées étaient empreintes de duplicité et
les protestations de loyalisme étaient parfois trop belles pour être
sincères: „Combien de forces avez-vouz, me demandaient les in-
digènes qui venaient au poste nous vendre des poulets et des
oeufs, note le lieutenant Franchi, dans son journal, je leur donnais
un chiffre fantaisiste. Oh! répliquaient-ils, ce n'est pas cela, nous
sommes au courant: vos bataillons au repos, dans la région de
Fez, ne dépassent pas la douzaine".
Les chefs indigènes qui jusqu'ici s'étaient montrés déférents et
dociles envers nous marquaient maintenant de la inauvaise volon-
té. Leur demandait-on de faire faire les corvées d'eau et de bois
nécessaires pour ravitailler les postes, ils se dérobaient: „Impos
sible, nous n'avons plus des hommes: ils sont partis depuis les
menaces de guerre; pour le bois, il n'y a pas assez et 1' admini
stration ne ie paie pas assez cher". j1).
De door het Gew. Mil. Co. van Atjeh en O. gepubliceerde Pa-
trouilletochten in Atjeh en O. vermelden verschillende tot succes
leidende gegevens, door scherp waarnemen verkregen. Terecht
wordt in de Inleiding als een der eigenschappen van een goed
patrouillecommandant aangemerkt „de gave om door handig com
bineeren van verschillende, dikwijls onbeduidend schijnende ge
gevens, tot juiste gevolgtrekkingen te komen". Die gave kan slechts
door de practijk ontwikkeld worden, want het is bij de opleiding in
het garnizoen ondoenlijk oefeningen samen te stellen met gegevens,
waarop in de practijk geageerd wordt. Wel kan nauwgezette studie
der krijgsgeschiedenis eenige voorbereiding vormen.
769
H. Celarié, Pages degloire au Maroc. Revue des Deux mondes, 155/5
1926, p. 241.
