870
Daar in het N. W. van China, grenzende aan Mongolië en Thibet heerscht bo
vendien in de provincie Kansu, de generaal Ma Chi over de Mohammedaan-
sche Kansu-Chineezen. Het leger van Ma Chi is betrekkelijk gering in getal
sterkte, maar het is uitstekend geoefend enniet toegankelijk voor com
munistische propaganda, daar deze Kansu-Chineezen uiterst conservatieve Mo
hammedanen zijn.
Mochten de Kuo Min Tang legers er in slagen de Noordelijken te
verslaan, dan zullen zij aan deze Kansu-Chineezen wellicht nog een harde noot
te kraken hebben.
Voorloopig blijft Toshkent, de hoofdplaats van Aziatisch Rusland, het cen
trum van de Russische propaganda. Het is een der grootste steden van het
Rijk, de graanschuur van Aziatisch Rusland en daardoor, mede in verband met
zijn centrale ligging ten opzichte van Turkije, Perzië, Afghanistan en China,
een geschikte operatiebasis.
Ook Ruslands West-flank moet voor het offensief voldoende beveiligd zijn.
Bovendien is een offensief tegen de Britsch-Indische grens niet mogelijk zon
der de medewerking van Afghanistan. Rusland is nog niet geheel zeker van
Turkije's medewerking, of althans van de neutraliteit van dit land tijdens het
voorgenomen communistische offensief en het heeft nog altijd rekening te
houden met het oplaaien van de pan-islamitische idee, die Enver pascha tijdens
den wereldoorlog heeft getracht te verwezenlijken.
Na de ineenstorting van het Russische front in Armenië als een gevolg
van de Russische revolutie in het voorjaar van 1917, drong Enver met zijn
troepen zegevierend voorwaarts naar den Kaukasus.
Enver droomde van een vereeniging van Turkije, met de Mohammedanen
uit den Kaukasus, de Tartaren en de 9 millioen Mohammedanen van Tur
kestan. Boehara en China zouden het bolwerk van het pan-lslamisme worden.
Het einddoel was de aaneensluiting van alle Turksche rassen en stammen
in Azië met inbegrip van de Jokuten in Siberië. Dit Turksche Rijk zou dan
vanzelf Perzië, Afghanistan en Arabië aantrekken.
In het voorjaar van 1920 probeerde Rusland van de pan-Islamitische idee
gebruik te maken door een algemeene nationaal-Islamitische revolutie tegen
Engeland op touw te zetten. Maar Enver met zijn helder denkenden kop,
zag in, dat het pan-lslamisme in flagranten strijd was met de beginselen en de
doeleinden die het bolshevisme in Azië nastreefde. Het verzet van het pan-
lslamisme begon onder Envers leiding in het Ferghanagebied en in Oost-Boe-
hara, sloeg weldra over naar China en Turkestan. De Russische legers wer
den verslagen. Enver liet zich tot Emir van Turkestan, China en Boehara
uitroepen, maar werd kort daarop door zijn eigen soldateska vermoord. Zoo
eindigde Envers droom van het pan-lslamisme
In Turkije zelf had Kemal pascha aanvankelijk veel te veel met de Griek-
sche legers te stellen, om zijn aandacht aan het pan-lslamisme te kunnen wijden.
Kemal pascha heeft Enver pascha in zijn strijd om het pan-lslamisme niet
gesteund, ofschoon hij veel voor Envers ideeën voelde. Djemal pascha, die
als bemiddelaar tusschen beide legeraanvoerders zou optreden werd, ver
moedelijk op instigatie van de Bolshevisten in Tiflis, op zijn reis van Kaboe
naar Angora vermoord.
Die orienteering van Angora naar het pan-lslamisme gaf na de Turksche
overwinningen op de Grieken herhaaldelijk aanleiding tot wrijving op de
Kaukasische grens, terwijl door de onderdrukking der bolshevistische propa
ganda in Turkije, die mede daarvan een uitvloeisel was, de verhouding tot
Sovjet-Rusland er niet beter op werd.
Maar de scheiding van Kerk en Staat, de afschaffing van het Khalifaat, van
de „mehakim(i)scherife", (de godsdienstige rechtspraak) en de „medresse"
(de godsdienstige school), maakte Turkije steeds losser van den Islam. Zonder
tegenstand is dat niet gegaan. Het Turksche modernisme kwam natuurlijk
in botsing met de islamitische „diehards" en de Koerdenopstand was een
uitvloeisel van het conflict tusschen het voortschrijdende modernisme en de
feodale instellingen en conservatief-islamitische ideeën der Koerden.
