daar men de schaduwen van voorwerpen welke een zekere
hoogte bezitten, niet kunstmatig kan vervormen of wegwer
ken, gezien den steeds varieerenden invalshoek van het
licht, en de daardoor veranderende schaduwformatie.
De eenvoudigste en meest doeltreffende wijze van controle op
de maskeeringswerkzaamheden wordt verkregen door bezichtiging
van een redelijken afstand uit het voorterrein en uit de lucht In
den oorlog gebruikte de Duitsche legerleiding voor dit doel spe
ciale „Tarn-Offiziere", die tevens de troepencommandanten met
advies bijstonden. In de tot het uiterste opgevoerde stelling-oorlog
is men er zelfs toe gekomen geen stelling in te nemen, alvorens
het beeld van het nog ongerepte terrein fotografisch was vast
gelegd. De Commandant van een nieuw-ingerichte batterij-stelling
kreeg -zoo spoedig mogelijk een luchtfoto van de stelling en haar
omgeving, teneinde eventueele fouten oogenblikkelijk te doen ver
beteren.
Camouflage kan op tal van wijzen worden toegepast:
lo. Zoo mogelijk zal men bij kans op waarneming door den
vijand de verschillende actie's zooals troepenbewegingen,
pionierwerkzaamheden, bezetten van stellingen, aan- en afvoer
steeds doen geschieden bij duisternis, regen, nevel en laaghangende
wolken. In den stelling-oorlog werden bijna alle troepenverplaat
singen verricht door nachtmarschen; de eenige gelegenheid om
deze vast te stellen werd verkregen door een z. g. schemer-verken-
ning in de vroege ochtenduren of bij het vallen van den avond.
2o. Rookmaskers zijn in het bijzonder geschikt om groote
objecten aan s vijands waarneming te onttrekken. Oorspronkelijk
alleen bij de Marine toegepast, werd later ook in den landoorlog
een ruim gebruik gemaakt van chemische stoffen, die een kunst-
matigen nevel te voorschijn riepen, waarachter of waaronder men
de eigen actie's, troepenconcentraties, e. d. verborgen hield. Waar
mogelijk, werden deze nevelschermen aangepast aan reeds be
staande mistbanken en aan de natuurlijke nevels, zooals die vaak
(vooral s ochtends vroeg) te vinden zijn in rivierdalen, boven
moei assen, enz. Interessant is het, op te merken, hoe reeds een
beti ekkelijk kleine rookbron b. v. een vuurtje, zooals vaak in
onze kampongs gestookt wordt, alang-alang-branden, e. d. de
waarneming, vooral die in verticale richting, zeer bemoeilijkt, zooal
met onmogelijk maakt.
Een ander middel was het „innevelen" van 's vijands waarne-
mingsoiganen en troepen, hetzij door rookschieten met projec
tielen, hetzij door rookblazen onder druk uit cylinders of andere
ïeseivoiis. Evenals het gebruik van giftige gassen is de toepassing
van ïookmaskers zeer afhankelijk van gunstige atmosferische om
standigheden.
30
